Freek van Eijk: 'Business as usual is geen optie meer.' © Dingena Mol

'Straks koop je geen Miele meer maar wasbeurten'

Dag oude economie, hallo nieuwe economie. Freek van Eijk, een van de gezichten van het platform Nederland circulair, weet het zeker: bedrijven die niet meebewegen, zijn de verliezers van morgen. Hoe ziet de samenleving er volgens hem uit in 2020? ,,Ons wacht een gouden eeuw met diversiteit, creativiteit en ondernemerschap.''

Natasja de Groot 29-12-15, 08:47 Laatste update: 00:41

Is een duurzame en schonere wereld een speeltje van wensdenkers?

,,De wereld heeft bij de Klimaattop in Parijs een heel groot statement afgegeven: weg van de fossielebrandstofeconomie. Er hangt geen datum aan, maar de richting en ambities zijn duidelijk. Behalve 190 landen, hebben ruim 400 bedrijven, 120 investeerders en 150 steden toezeggingen gedaan, bijvoorbeeld om alleen nog hernieuwbare energie te gebruiken of CO2-positief te zijn. Dat is geen toekomstmuziek, dit is een nieuwe realiteit.''

Waarom neemt de wereld juist nu deze beslissing?

,,We kunnen simpelweg niet meer op dezelfde lineaire manier doorgaan: groei van de consumptie met een vraag naar grondstoffen die op de huidige manier niet vol te houden is. Verstedelijking, vervuiling en inkomensongelijkheid zijn steeds serieuzere issues. De recente beelden van gesloten scholen door smog in Peking zijn de wereld overgegaan. Met name landen die snel willen blijven groeien en nu veel grondstoffen en energie nodig hebben, hebben veel te winnen bij de nieuwe circulaire economie.''

Wat is die circulaire economie precies?

,,De circulaire economie is niet iets van links of rechts, die is van ons allemaal en een noodzaak voor de volgende generaties. Het is meer dan alleen duurzaamheid, het gaat over een heel nieuw economisch model. Een systeem dat draait om herbruikbaarheid van producten en grondstoffen te maximaliseren en om waardevernietiging te minimaliseren.''

Dat klinkt vaag...

Er is een omslag nodig in het denken, gedrag en handelen van burgers, consumenten en bedrijven
Freek van Eijk

,,Het is een heel andere manier van ontwerpen, produceren en consumeren. Producten worden gerepareerd of geüpgraded en als het echt niet anders kan gerecycled zodat tenminste de grondstoffen worden hergebruikt. Zoals een mobieltje. Dat wordt dan zo ontworpen en gemaakt dat het aan het eind van de gebruiksfase makkelijk demontabel is en onderdelen of materiaalstromen eenvoudig gescheiden kunnen worden. Idealiter behouden producenten het eigendom van gebruiksproducten en betalen klanten voor het gebruik ervan en niet meer voor het bezit, zoals we nu doen.''

Kunt u het concretiseren?

,,Bijvoorbeeld: Philips verkoopt geen lampen meer, maar garandeert licht. Of: Miele verkoopt geen wasmachines meer, maar wasbeurten. Ze blijven eigenaar van de lampen of wasmachines maar zorgen óók voor onderhoud, terugname en vernieuwing aan het eind van de levensduur. Ze kunnen zelfs de energierekening onderdeel maken van de service. Zo is er een prikkel om verantwoordelijkheid te nemen voor de levenscyclus van hun producten, om te zorgen voor zuinige en onderhoudsvriendelijke lampen.''

Daarvoor zijn forse investeringen nodig en bedrijven staan onder druk. Is zoiets financieel wel haalbaar?

Business as usual is geen optie meer

,,Er zullen winnaars en verliezers zijn en er zal weerstand zijn tegen de verandering. Bedrijven die niet verduurzamen, zijn de verliezers van morgen. Business as usual is geen optie meer. De kansen voor de BV Nederland zijn heel groot. TNO becijferde voor Nederland een financieel voordeel van 7,3 miljard euro. Hiermee zijn ongeveer 54.000 banen gemoeid. Recente scenario's van de Rabobank wijzen op mogelijk 80.000 nieuwe banen en een eerste verkennende inschatting van de circulaire economie als exportproduct komt uit op een exportwaarde van 3,5 miljard euro.''

Vooral een nieuwe economische impuls dus...

,,Het brengt niet alleen lokale werkgelegenheid en nieuwe bedrijfsmodellen. Het is ook nog eens goed voor het milieu en geeft een nieuwe en inspirerende dimensie aan onze samenleving met nieuwe sociale interacties. Het is een win-winsituatie.''

Wat zijn de belangrijkste hobbels?

,,Voor dit soort grootse veranderingen in internationale context zal er nog veel water door de Rijn moeten stromen. Er is een omslag nodig in het denken, gedrag en handelen van burgers, consumenten en bedrijven. Dat vraagt om visie en leiderschap. Een visie die verder gaat dan de korte politieke termijnen. En leiderschap dat schakelt binnen en tussen politieke partijen, zowel lokaal, landelijk als internationaal. Daar zijn mensen voor nodig die het algemeen belang dienen en het grotere plaatje voor ogen houden.''

Dat klinkt toch als wensdenken.

We zullen vooral de jeugd moeten betrekken bij de circulaire economie: zij zijn de leiders van de toekomst

,,Het is een transitie die gelijk kan zijn aan de industriële revolutie en waar zomaar nog één of twee generaties overheen gaan. De groep die het nu omarmt, zijn de early adapters. Kijk om je heen, er zijn al volop nieuwe initiatieven: Dutch aWEARness, het deelplatform Peerby, kamerverhuurmarktplaats Airbnb of de deelauto van Snappcar. We zullen vooral de jeugd moeten betrekken bij de circulaire economie: zij zijn de leiders van de toekomst!''

Wat doet u eigenlijk zelf aan de circulaire economie?

,,Met mijn bedrijf Acceleratio maak ik mij samen met MVO Nederland, Circle Economy, De Groene Zaak, Het Groene Brein, ClickNL, het Sustainable Finance Lab en het ministerie van I&M hard voor de omslag naar een circulaire economie. Onder het label Nederland circulair willen wij dat Nederland een wereldwijde voorloper op het gebied van circulaire economie wordt: een circulaire hotspot.''

Hoe ziet onze samenleving er volgens u uit in 2020?

,,Dan zul je in de winkelstraten veel meer repairshops, deelauto's zoals GreenWheels, multifunctionele gebouwen of stadslandbouw tegenkomen. Ook zijn er meer deelplatforms en worden er vaker lease oplossingen aangeboden: voor lampen, wasmachines, transportmiddelen, computers, et cetera. Maar 2020 is slechts een tussenstation op een langere weg.''