Weinig mensen zullen het waarschijnlijk beseffen, maar sigarettenlabels behoren tot de allergrootste merken in de Nederlandse supermarktschappen. Marlboro is met afstand het grootste A-merk: het label voert Foodmagazine's jaarlijkse Merken Top 100 aan met een omzet van 455,5 miljoen euro. Nummer twee Coca Cola moet het met 'slechts' 298,3 miljoen euro doen.

Marlboro is het enige tabaksmerk niet: Camel staat nummer vijf en groeide zelfs 6 procent. Op plek 13 tot en met 16 staan alleen maar sigarettenmerken: L&M, John Player Special, Lucky Strike en Pall Mall.

De omzetgroei van sigaretten in de supermarkt komt enerzijds door prijsstijgingen en accijnsverhogingen. Maar er is ook een andere voorname reden, zegt Sjanny van Beekveld van bureau IRI die het onderzoek met Foodmagazine deed. ,,Langere openingstijden van supermarkten en de populariteit van To Go-achtige concepten zorgen ervoor dat langzaam veel omzet wordt ingepikt van benzinestations en kleine tabakszaken."

Wat de groeiende verkopen stuwt, is dat onder meer Kruidvat en Trekpleister onlangs bekend maakten te stoppen met tabaksverkoop. ,,Zo ver is het supermarktkanaal nog lang niet," zegt Van Beekveld. ,,Zij blijven dus profiteren."

KWF Kankerbestrijding is kritisch over de groei. ,,Het is zorgelijk en absurd dat Marlboro het grootste A-merk bij supers is", zegt woordvoerder Mischa Stubenitsky.

Hij stelt dat Albert Heijn, Jumbo en al die andere supers meer moeten doen om de tabaksverkopen terug te dringen. ,,Zij hebben een verantwoordelijkheid. Tabak is geen normaal product. Het is legaal, maar dodelijk. Eén op elke twee rokers overlijdt uiteindelijk aan de gevolgen van sigaretten. In heel Nederland 20.000 mensen per jaar."

Gelukkig ziet KWF een positieve tendens. Per 2022 gaat bijvoorbeeld een 'uitstalverbod' gelden en mogen supermarkten sigaretten niet meer zichtbaar in de winkel hebben liggen. ,,De rol van tabak is veranderd. Laatst nog hebben Transavia en KLM bekend gemaakt met de verkoop aan boord te stoppen. Ook Kruidvat haalt de sigaretten uit de schappen. Op steeds minder plekken is tabak te koop."

Ook het Trimbos Instituut, dat actief voorlicht over de gevaren van roken, reageert bezorgd op de groeiende sigarettenverkoop bij supermarkten. ,,De aanschaf van tabak heeft een hoog impulsgehalte, blijkt uit onderzoeken," vertelt Esther Croes, die als arts-epidemioloog bij de gezondheidsorganisatie werkt. ,,Doordat supers langer open zijn is de kans groter dat mensen geen weerstand kunnen bieden. Zeker aangezien roken een verslaving is."

Het Trimbos Instituut vindt net als KWF Kankerbestrijding dat supermarkten een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben. ,,Minder verkooppunten en hogere accijnzen zijn zeer effectief in de strijd tegen roken. Kruidvat en Trekpleister stoppen met sigarettenverkoop, supers zouden dat ook moeten doen." 

En als ze niet meteen stoppen, kunnen ze meer haast maken met het uitstalverbod, meent Croes. ,,Niets belet hen dat al eerder dan in 2022 in te voeren."

Niet alleen de opmars van tabak valt op in de nieuwe Merken Top 100. Andere interessante ontwikkeling is dat A-merken steeds meer terrein winnen op de huismerken. De 100 grootste merken groeiden vorig jaar met 2,6 procent. Dat is de grootste stijging in negen jaar tijd.

Opvallende stijger is Heineken. De biergigant zag zijn omzet door slimme promo-acties en de introductie van Heineken 0.0 met bijna 8 procent groeien naar 263,3 miljoen euro. In de top 100 steeg de brouwer daardoor van plek vijf naar vier. 

Red Bull profiteert van de prestaties van Max Verstappen en Kjeld Nuis en zag de omzet met 20,8 procent groeien. Ook merken als Lays en Nutella scoren. 

De 100 meest populaire merken zetten gezamenlijk 8,3 miljard euro om in 2017. Dat is bijna twintig procent van de 37,4 miljard euro die de gezamenlijke supers omzetten.