Accountants- en adviesorganisatie EY concludeert in haar jaarlijks onderzoek naar de financiële situatie in de zorg dat het bestaan van zorginstellingen flink onder druk staat door het personeelstekort. ,,Wat we zien is dat het ziekteverzuim en het verloop onder het personeel al jaren toeneemt. In de geestelijke gezondheidszorg (ggz), jeugd- en ouderenzorg is het verloop gemiddeld 15 procent. Dat is zorgwekkend'', zegt Rob Leensen, partner bij EY.

Dat grote verloop is terug te voeren op het personeelsgebrek en de daarbij horende werkdruk in de sector. ,,Kijk naar de jeugdzorg. Daar zijn de tarieven met 30 tot 40 procent gedaald. Maar er wordt nog evenveel zorg verleend. Dat betekent dat de productiviteit en daarmee de werkdruk enorm is gestegen."

Niet voor niets dat het personeel in de jeugdzorg gisteren woedend naar Den Haag trok om te protesteren tegen de werkdruk en de bureaucratie. Want veel tijd van zorgverleners gaat tegenwoordig op aan het verantwoorden van de uitgaven en de behandelingen. Zo'n 30 procent van hun tijd zijn de hulpverleners tegenwoordig bezig met formulieren invullen in plaats van zorg verlenen.

De toegenomen werkdruk is een van de redenen dat personeel afhaakt. ,,Die mensen zoeken een baan buiten de sector, dus die ben je kwijt'', verduidelijkt Leensen. In een eerdere enquête onder haar leden zag zorgvakbond V&VN dat 70 procent van de verplegenden en verzorgenden ontevreden is over het salaris. Ze vinden dat ze te weinig verdienen gezien de zwaarte van het beroep.

Zij kunnen nu profiteren van de schaarste. ,,De personeelsmarkt in de zorg is een echte vechtmarkt geworden'', zegt Leensen. ,,Rijke instellingen betalen meer dan de cao-lonen om mensen binnen te krijgen of te behouden. Daarnaast gaan veel mensen als zzp'er aan de slag of laten ze zich inhuren via een detacheringsbureau. Dat gaat tegen hogere tarieven.''

Dat leidt tot hogere kosten die ten koste gaan van het rendement. En daar zit een gevaar in, zegt Ralph Poulssen, specialist in de financiering van de gezondheidszorg bij EY. ,,Je ziet dat banken scherp naar het personeelsverloop kijken. Ze zijn bang voor de continuïteit van de instelling. Dat maakt ze huiverig om nieuwe financiering te geven.''

Zonder financiering voor bijvoorbeeld nieuwe technieken of modernere gebouwen raakt een instelling nog verder achter op de concurrentie en komt het voortbestaan op den duur in gevaar. ,,Dat zou tot minder aanbod van zorg in een regio kunnen leiden. Het is een ontwikkeling die de verkeerde kant op kan gaan'', waarschuwt Poulssen.

Sowieso hebben veel zorginstellingen het moeilijk. De tarieven, en daarmee de inkomsten dalen, terwijl met name de personeelskosten oplopen. Dat zet de rendementen van instellingen onder druk. Een deel van de zorginstellingen maakt nu al verlies.

De overheid wil het personeelstekort aanpakken. Voormalig staatssecretaris Van Rijn stelde 2,1 miljard extra beschikbaar tot 2021 voor meer personeel in de ouderenzorg. Dit jaar gaat het om 435 miljoen euro extra. Geld alleen gaat het probleem niet oplossen, waarschuwt Leensen. ,,Dat extra personeel is er simpelweg niet. Dat moet nog opgeleid worden. Maar daar is onvoldoende capaciteit voor.''

EY vreest dat het volgend jaar een slagveld wordt op de personeelsmarkt. ,,Dan krijgen de instellingen ruim 600 miljoen extra voor nieuw personeel. Ze moeten dan aantonen dat ze het geld ook daadwerkelijk aan nieuw personeel uitgeven. Wij vrezen dat het tot een explosie in de personeelskosten gaat leiden, want dat is er niet.'' Personeel binnenhalen kan dan alleen door het elders weg te kopen. En veel vraag en weinig aanbod leidt tot hogere prijzen, in dit geval hogere beloningen voor werknemers.