Boerenprotest met de tractor als tank

Dat schrijft de Leeuwarder Courant. Een beetje trekker torent tegenwoordig indrukwekkend hoog boven het wegdek uit en werpt gemakkelijk 120 pk in de strijd. Wie zo’n reus ziet opdoemen, voelt zich onwillekeurig klein. Dinsdag willen melkveehouders met meer dan duizend van zulke zware jongens opstomen naar het Malieveld in Den Haag, om er een lans te breken voor hun door stikstofeisen bedreigde sector. Daarmee treden de actievoerders in een lange traditie.

Toen boeren zich in 1963 onder leiding van Hendrik Koekoek wilden verzetten tegen de ontruiming van drie collega’s in Hollandscheveld, werden ze nog met traangas en gummiknuppels verdreven door de rijkspolitie. Vijf jaar later brachten agrariërs, aangestoken door hun Franse en Belgische vakgenoten, een voor Nederland nieuw wapen in de strijd: uit protest tegen het melkbeleid reden op 22 mei 1968 honderden boeren op hun trekkers door de binnenstad van Enschede. Het verkeer werd volledig lamgelegd.

Die effectieve actievorm zou voortaan de toon zetten. Of het nou om het Europees landbouwbeleid (1971), de EEG-heffing op melk (1977), de superheffing van landbouwminister Gerrit Braks (1985) of de mestboekhouding (1995) ging, steeds verschenen verontwaardigde tractorchauffeurs op de snelwegen. De politie kon vaak weinig anders dan machteloos toekijken. Soms dreigde er een handgemeen met gefrustreerde automobilisten en er waren dan ook genoeg boeren die maanden tot een meer publieksvriendelijke wijze van protesteren.

Verreweg de meeste indruk maakte het landbouwprotest van 1990. Akkerbouwers liepen destijds te hoop tegen de aanhoudende lage graanprijzen. Een groep Zeeuwse boerinnen had al aangekondigd dat ze de bestuurders in Den Haag op 19 februari op grondige wijze onder de neus zouden wrijven hoe ze daar over dachten. Uit voorzorg was het Binnenhof gebarricadeerd met zware containers vol zand. Het is aan Klaas Jan de Waard uit Kommerzijl te danken dat er toch zware landbouwmonsters tot aan de trappen van de Ridderzaal doordrongen.

Terwijl de Zeeuwse protestcolonne al weer naar huis was teruggekeerd, wist De Waard die nacht een dieplader met drie trekkers langs postende politiemensen te smokkelen. Eenmaal bij het Binnenhof sleepten de Groninger en zijn ‘bende van vijf’ de zandcontainers gemakkelijk weg, waarna ze op de drempel van het parlement hun punt konden maken. Dat succes zweepte talloze collega’s uit Friesland, Groningen en de Flevopolder op. Nog diezelfde twintigste februari drongen ze het Haagse kantoor van het Landbouwschap binnen.

Een dag later blokkeerden veertig Friezen de Afsluitdijk en in Veendam zorgden 150 Groninger vakbroeders ervoor dat geen ambtenaar meer in of uit de kantoren van de Rijksdienst voor het Wegverkeer kon. De Belastingdienst in Apeldoorn, de vuilstort in Wijster, het NS-station in Wolvega, de vliegvelden van Eelde en Lelystad en het hoofdkantoor van de Rabobank in Utrecht werden ook allemaal getroffen door boerenblokkades.

In totaal waren zo’n vijfduizend akkerbouwers op drift geraakt. Op 8 maart trokken 150 Friese tractorrijders onder leiding van Emile Vogels de Afsluitdijk over, op weg naar Schiphol. Voor de Noord-Hollandse commissaris van de koningin Roel de Wit was dat letterlijk een brug te ver, maar eenmaal bij de sluizen van Den Oever dreigde Vogels: ,,Als jullie de bruggen opendraaien, sta ik niet voor de gevolgen in. Dan gaat alles hier tegen de vlakte.’’

De Friezen mochten door. Bij het wegrestaurant in de Wieringermeer kreeg de actieleider echter bedenkingen. Tegen de zin van enkele fanatiekelingen besloot Vogels de tocht te staken: ,,Wat willen jullie? Tien kilometer verderop staat de politie en dan staan we daar. Doorrijden heeft geen zin.’’

In De Graanrepubliek vertelt Klaas Jan de Waard dat de overheid overwoog de 43ste Gemechaniseerde Brigade uit Havelte in te zetten. ,,Een trekker tegen een tank, dat redden we nooit.’’ Er kwam een wapenstilstand, die ook wat opleverde. Niemand minder dan voormalig eurocommissaris Sicco Mansholt, inmiddels hoogbejaard, wist landbouwminister Braks te verleiden tot een milder standpunt.

De vrede keerde niet meteen terug. Toen een jaar later de landbouwministers van de Europese Unie in Beetsterzwaag logeerden, trokken bouwboeren tractorsporen door het gazon van Hotel Lauswolt. Nadat de graansector voor mildere actievormen koos, haalden melkveehouders hun ‘tanks van het boerenland’ nog menigmaal van stal.