‘Als je schulden hebt, ben je altijd schuldig. Formulier verkeerd ingevuld? Ga maar naar huis’

Volgens Annemarieke van Egeraat, programmadirecteur bij Stichting Warm Rotterdam, is de voornaamste oorzaak dat de hulpverlening nog steeds gericht is op het innen van schulden en niet op de onderliggende problemen. Ook komen mensen makkelijk bij de verkeerde partijen terecht zoals onbetrouwbare bewindvoerders, deurwaarders en incassobedrijven. Door er eerder bij te zijn, preventief te werken en betere aansluiting van de professionele hulp op initiatieven van mensen zelf, kun je voorkomen dat schulden onnodig oplopen.

Warm Rotterdam pleit voor een andere benadering van mensen met schulden en stimuleert laagdrempelig praktische hulp door de inzet van ervaringsdeskundigen. Van Egeraat: „In Nederland staat een bedrag van 4 miljard euro aan schulden uit. Minder dan de helft daarvan wordt geïncasseerd. Toch betalen we met z’n allen – want de belastingbetaler betaalt mee – 12 miljard euro om deze schulden te innen. En ondertussen wordt het probleem niet kleiner.”

Ellen Abbenhuis, ervaringsdeskundige in een Rotterdamse wijk, maakte zelf mee hoe schulden je leven bepalen en hoe lastig het is om er vanaf te komen. „Het begint er al mee dat je online automatisch bij de Vraagwijzer van de gemeente terechtkomt. Die moet de schuldenaar doorverwijzen en daar gaat het vaak mis. Mensen worden weggestuurd met de boodschap hun administratie op orde te brengen, een voorwaarde om voor schuldhulpverlening in aanmerking te komen. Maar dat kunnen ze vaak helemaal niet - en zeker niet alleen.”

Mensen met schulden schamen zich en zijn bang, want ze weten niet wat ze te wachten staat: hoe groot is hun schuld, hoe lang moeten ze afbetalen en raken ze niet de zeggenschap over hun leven kwijt? Bovendien verkopen incassobedrijven schulden aan elkaar door. Voor de persoon met schulden is dit verwarrend: die heeft ineens met een andere partij te maken. Ook kan het lastig zijn te achterhalen wie er nu precies een vordering op je heeft. Terwijl zo’n schuld soms allang verjaard blijkt te zijn. Om overzicht te krijgen moet je dit allemaal in kaart brengen en daar hebben deze mensen hulp bij nodig.

De partijen waar mensen met schulden mee te maken hebben – gemeente, bewindvoerders, bedrijven, de belastingdienst – zijn nog te veel gericht op het innen van de vorderingen. De hulp moet veel meer gericht zijn op het treffen van betalingsregelingen. Volgens programmadirecteur Van Egeraat kunnen bedrijven en instellingen helpen door bij betalingsachterstanden eerder in actie te komen. „Bel op als je ziet dat iemand achterloopt met de huur en biedt hulp aan in plaats van de achterstand te laten oplopen en de vordering uit handen te geven. Met het keurmerk Warm Incasseren kunnen bedrijven laten zien dat ze willen meewerken aan een oplossing.”

Ervaringsdeskundigen signaleren problemen eerder, dit komen ze op informele wijze te weten in de wijk. Om die reden worden ze ingeschakeld in buurtnetwerken en gaan ze soms ook de deuren langs. Anniek van Emmen is een van hen. Ze is werkzaam als schuldhulpverlener en budgetmaatje en merkte hoe er over mensen met geldproblemen wordt gedacht, en hoe dat beperkend werkt: „Als je schulden hebt, ben je altijd schuldig. Formulier verkeerd ingevuld? Ga maar naar huis. Geen handtekening gezet? Niemand die gelooft dat je dat misschien vergeten bent.’’

,,Er ontbreekt een beetje menselijkheid, en zo raken mensen hun motivatie kwijt. Het kan allemaal wel wat vriendelijker.” Cliënten krijgen hierdoor zelf vrij weinig gedaan, zegt Van Emmen. Als budgetmaatje helpt ze mensen hun dossier op orde te krijgen en belt ze met instanties.

Dan zijn er ook mensen die de taal niet spreken, formulieren niet begrijpen, geen digiD hebben en dus niet naar een digitaal loket kunnen, vertelt Ellen. „Mensen die online zoeken, kunnen terechtkomen bij particuliere instanties waarvoor je moet betalen, en het is maar de vraag of die erkend zijn. Er is een hele industrie om schulden heen gebouwd, want aan schulden kun je geld verdienen.”

Hoe krijgen we schulden de wereld uit? Dat begint volgens Anniek bij meer openheid: „Er rust al een taboe op praten over geld, laat staan over schulden. Dat zou anders moeten. Buurtbewoners die elkaar ontmoeten in de wijk vragen van alles aan elkaar, maar niet hoe je moet rondkomen en je vaste lasten moet betalen. Als dat normaler wordt, kun je ook aan elkaar vragen ‘goh, hoe doe jij dat nou?’ Ook zouden mensen financiële scholing moeten krijgen, want niet iedereen krijgt van huis uit mee hoe je met geld moet omgaan. Alleen dan maak je kans op een schuldenvrij leven en dat gun ik iedereen.”

Meer weten over wat je kunt doen bij schulden? Kijk dan de video hieronder: