In 2015 werd het oude stelsel voor studiefinanciering afgeschaft en werd het huidige leenstelsel ingevoerd. De basisbeurs, een vast bedrag per maand dat iedere Nederlandse student van de overheid ontving, kwam te vervallen en studenten konden vanaf september 2015 alleen nog zelf geld lenen van de overheid om hun studie te bekostigen.

De 25-jarige Jaël Kortenhoeven volgt een master Antropologie en woont op kamers in Amsterdam. Vanaf het begin van haar studie leent zij het maximale bedrag bij DUO - ongeveer 1099 euro per maand. ,,Dit doe ik natuurlijk om mijn studie te betalen, maar ook gewoon omdat het kan. De rente waartegen het bedrag moet worden terugbetaald is toch laag.” De rente is momenteel precies 0 procent.

Naast het geld dat ze leent van DUO, verdient Kortenhoeven bij door ongeveer 14 uur per week bij verschillende gezinnen op de kinderen te passen. Of ze in haar levensonderhoud zou kunnen voorzien zonder lening, weet de 25-jarige student niet. ,,Nu met het oppassen zou ik het misschien redden, maar in de voorgaande jaren was dat anders geweest. Zonder bijbaan had ik het niet gered.”

De 25-jarige Kortenhoeven maakt zich niet druk om haar studieschuld, die door haar hoge leenbedrag met ruim 12.000 euro per studiejaar stijgt. ,,Ik weet dat ik een grote studieschuld heb, maar dat zijn zorgen voor later.” Ook over het uiteindelijk afbetalen heeft ze niet veel zorgen. ,,Twee jaar na het afronden van mijn studie moet ik als het goed is beginnen met afbetalen. Ik wil dat gewoon doen met een maandelijks bedrag, dat ik aanpas naar het salaris dat ik op dat moment verdien.”

Toch kan maximaal lenen bij DUO gevaren met zich meebrengen, zo stelt Tamara Madern, lector schulden en incasso, verbonden aan de Hogeschool Utrecht. ,,In het begin maken jongeren zich weinig zorgen over een maximale lening. Vaak zijn mensen zich echter niet bewust van het feit dat het eindbedrag alleen maar hoger wordt.” Het bedrag dat straks per maand terugbetaald moet worden, stijgt immers mee.

Volgens Madern zijn jongeren over het algemeen minder goed in staat om gevolgen voor de toekomst in te schatten. ,,Als je jong bent, overzie je het vaak wat minder. Het zit er dan nog niet zo in om over je verdere toekomst na te denken. Dat is ook logisch.”

Bewust lenen is volgens Madern erg belangrijk. Doet DUO, de instantie waar studenten lenen, daar genoeg aan? Volgens de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) valt dat tegen; er moet meer aandacht voor zijn om studenten bewust te maken van de gevolgen. Lector Madern is het hier niet helemaal mee eens. ,,Wat je vaak ziet is dat voorlichtingscampagnes veel minder goed werken dan bijvoorbeeld aanpassingen in het systeem waar je een studielening moet aanvragen. De afgelopen jaren heeft DUO aan de achterkant veel gedaan om studenten bewuster te maken.”

Zo is het bedrag dat bij het aanvragen van een lening in het systeem ingevuld staat. ,,Eerst stond er automatisch het maximale bedrag in het vakje. Inmiddels moeten studenten zelf een bedrag invullen.”

Volgens Martijn Grimmius van DUO doet de overheidsinstelling wel degelijk veel aan de bewustwording over lenen. ,,DUO is voortdurend bezig om de voorlichting aan studenten nog beter te maken. Juist de afgelopen tijd hebben we veel stappen gezet.” DUO organiseert bijvoorbeeld webinars voor ouders en (aankomende) studenten, waarin de gevolgen van lenen en een studieschuld volgens Grimmius ruim aan bod komen.

Ook is ‘bewust lenen’ een terugkerend thema op de sociale media-kanalen van DUO, is er een speciaal lespakket voor MBO-studenten, en levert de instantie bijdragen aan de ‘Week van het geld’ die jaarlijks door Wijzer in geldzaken wordt georganiseerd.

Voorlichting of niet, de 25-jarige Kortenhoeven maakt zich niet druk over haar maximale lening. ,,Het enige waar ik me af en toe zorgen om maak, is of ik later wel een huis kan kopen met deze studieschuld.” Dat komt meer voor onder studenten, en dat onderwerp gaan we dan ook in een komend artikel in de reeks verder onderzoeken.

Studenten protesteerden onlangs in hun ondergoed in Den Haag voor de #NietMijnSchuld-campagne. Ze zijn het leenstelsel, en de daardoor torenhoge studieschulden, meer dan zat en willen dat de politiek ingrijpt: