Pensioenfondsen verliezen miljarden, maar zijn toch blij: hoe komt dat?

Neem PMT, het Pensioenfonds Metaal en Techniek, dat voor onder anderen loodgieters en fietsenmakers de pensioenen verzorgt. Eind 2020 had het fonds ruim 97 miljard euro aan vermogen. Daar ging in het eerste kwartaal van dit jaar 4,3 miljard euro af. Dus gewoon minder geld in de pot. Ook bij andere grote fondsen hetzelfde verhaal.

Sombere gezichten zou je verwachten. De pensioenen konden al zo’n tien jaar niet worden verhoogd en dreigden zelfs te worden gekort. En dat in jaren dat het geld tegen de plinten klotste. Nu ze negatieve rendementen maken – en dus geld verliezen – lijkt een korting op de pensioenen al helemaal onafwendbaar.

Maar niets is minder waar. De financiële positie van de pensioenfondsen is juist verbeterd in de afgelopen maanden. De dekkingsgraad, de maatstaf die aangeeft in hoeverre een pensioenfonds alle huidige en toegezegde pensioenen kan betalen, is gestegen. Dat betekent dat de kans op korting kleiner is en de kans op verhoging juist groter.

Bij een dekkingsgraad onder de 100 procent heeft een bedrijf minder vermogen dan het moet hebben om alle huidige en toekomstige pensioenen te kunnen betalen. Als dat langdurig het geval is, moet een fonds korten op de pensioenen. Bij een dekkingsgraad boven de 100 procent heeft het meer geld in kas dan nodig en mogen de pensioenen worden verhoogd als het overschot voldoende is.

Die schijnbare tegenstrijdigheid van minder geld en toch financieel gezonder zijn is het gevolg van de rol die de rente speelt. Aan de ene kant beleggen pensioenfondsen veel geld in staats- en andere leningen. En de koers van die obligaties stijgt als de rente daalt. Nu daalt de rente al jaren, dus de fondsen zagen hun obligatieportefeuille jaarlijks met miljarden in waarde stijgen.

De afgelopen maanden is de rente echter gestegen. Dat betekent dat de obligatieportefeuille minder waard is. En die daling is de oorzaak van de negatieve rendementen. Pensioenfondsen beleggen ook in aandelen en vastgoed en dáár verdienden ze wel op. Maar die winst woog niet op tegen het verlies op de leningenportefeuille.

Dat is echter maar een deel van het verhaal. Aan de kant van de balans waar de bezittingen staan, heeft de stijgende rente een negatieve invloed. Aan de andere zijde van de balans, waar de verplichtingen staan, pakt de hogere rente juist gunstig uit.

Hoe hoger de rente, hoe minder geld pensioenfondsen in kas hoeven te houden om de huidige en toekomstige pensioenen te kunnen uitbetalen. En dat scheelt aanzienlijk. Het ABP moest in december, toen de rente op 0,2 procent stond, 530 miljard euro in kas hebben. Inmiddels is de relevante rente gestegen tot 0,5 procent. Dat betekent dat het ABP ‘nog maar’ 497 miljard euro in kas hoeft te hebben.

Per saldo is die daling van het vermogen dat ze moeten aanhouden groter dan de daling van het vermogen dat ze daadwerkelijk bezitten. Dus zijn de pensioenfondsen financieel gezonder.

Dat is belangrijk, omdat veel fondsen nu in de gevarenzone zitten. Volgens de wet moet een pensioenfonds korten als de dekkingsgraad onder de 100 procent zit. Wouter Koolmees, de minister die over pensioenen gaat, heeft die grens tijdelijk verlaagd naar 90 procent. Door de hogere rente stijgen de dekkingsgraden van de vier grootste fondsen, ABP, PFZW, PMT en PME, tot bijna of zelfs iets boven de 100 procent. Een verhoging van de pensioenen komt zelfs in zicht als deze trend doorzet.

De afgelopen jaren is er veel discussie geweest over de toekomst van onze pensioenen. Er werd zelfs een nieuw stelsel opgetuigd. Wat betekent dit voor jou? Kijk de video hieronder om te horen hoe het zit: