Gewoon rustig of extreem angstig: wanneer is een kind té verlegen?

Ontwikkelingspsycholoog Milica Nikolic onderzoekt aan de Universiteit van Amsterdam hoe ouders kunnen voorkomen dat kinderen te verlegen worden. ,,Soms wordt verlegenheid pas een probleem als anderen het lastig vinden om ermee om te gaan.”

Blozen, wegkijken en trillende handen tijdens een spreekbeurt of kringgesprek: verlegen gedrag in sociale situaties is normaal, legt Nikolic uit. ,,Het is zelfs nuttig. Het laat zien dat je rekening houdt met anderen, dat het je uitmaakt hoe anderen jou zien. Dat is sociaal gedrag, ook bij kinderen. In nieuwe situaties kijken zij vaak eerst de kat uit de boom. Daar is niets mis mee, zolang een kind na een tijdje over die spanning heen komt.”

Verlegenheid hoeft geen probleem te zijn, denkt ook ervaringsdeskundige Hanneke Klein Ikink van praktijk Jouw stille kracht, die ouders begeleidt van kinderen die worstelen met verlegenheid.  ,,Verlegenheid is een soort terughoudendheid. Dat kan ontstaan uit angst, maar ook uit behoefte. Als een kind situaties gaat ontwijken uit angst, maar wel mee wil doen, dan staat verlegenheid in de weg. Maar het kan ook zijn dat een kind meer introvert is en simpelweg niet de behoefte voelt om op de voorgrond te staan.”

Bij een kind tot twee jaar is verlegenheid sowieso niet snel reden tot zorg, vertelt Nikolic. ,,Rond de leeftijd van één jaar zijn kinderen bijvoorbeeld vaak eenkennig. Dat hoort bij de ontwikkeling en gaat vanzelf weer over. Maar als een 4-jarige gespannen blijft, daar niet overheen komt en stelselmatig sociale situaties gaat vermijden, dan kan het kind extreme verlegenheid ontwikkelen.”

De gevolgen van extreme verlegenheid kunnen vooral op latere leeftijd ingrijpend zijn, benadrukt de psycholoog. ,,Extreem verlegen mensen kunnen sociale situaties compleet gaan vermijden. Daardoor lopen ze vast op school, vinden ze geen aansluiting bij leeftijdsgenoten en lopen ze meer risico op mentale en fysieke problemen, zoals depressiviteit en hart- en vaatziekten.”

Bij de ontwikkeling van extreme verlegenheid kunnen genetische factoren meespelen. ,,Sommige kinderen zijn van nature erg gevoelig en angstig, maar dat hoeft niet te betekenen dat zij later extreem verlegen worden”, vertelt Nikolic. Ook omgevingsfactoren zijn van invloed, zoals het gedrag van ouders. ,,Je kunt extreme verlegenheid niet altijd voorkomen, maar sommige keuzes helpen een kind meer dan andere.”

Klein Ikink heeft er bewust voor gekozen om niet de kinderen, maar de ouders te ondersteunen. ,,Ik wil voorkomen dat kinderen het idee krijgen dat ze iets niet goed doen, omdat ze coaching krijgen. Bovendien denk ik dat je met de ouders het meest kunt bereiken. Soms volstaat het om een andere kijk mee te geven, een stukje vertrouwen en praktische tips.”

Leer de behoeften van je kind kennen, adviseert de coach, en accepteer je kind zoals het is. ,,Erken zijn gevoelens. Maak ze niet groter, maar bagatelliseer ze ook niet. Je kunt je kind helpen door het onbekende bekend te maken. Bereid je kind voor op nieuwe situaties en vertel wat het kan verwachten. Daag je kind uit, maar dwing het niet. Sommige kinderen hebben op een verjaardag bijvoorbeeld even tijd nodig om de kat uit de boom te kijken.”

Leer een kind verlegen gevoelens te accepteren, vult Nikolic aan, die onderzoek deed naar blozen. ,,Blozen blijkt op zichzelf niet het probleem te zijn. Als je bloost en daar zelf geen last van hebt, dan gaat het vanzelf over. Maar als je bloost en denkt: o jee, wat moeten anderen wel niet van mij denken, dan wordt het wél een probleem, want dan blijf je gespannen en kom je in een negatieve spiraal terecht.”

Laat je kind daarom ook niet in een hokje stoppen en het stempel ‘verlegen’ opgedrukt krijgen, raadt Klein Ikink aan. ,,Als een kind steeds te horen krijgt dat het verlegen is en mondiger moet zijn, dan gaat het dat vanzelf geloven en denken dat er iets mis is.” Extraversie lijkt de norm te zijn in de maatschappij, merkt de coach. ,,Maar introverte kinderen hebben weer andere kwaliteiten. Zij zijn vaak goed in observeren, reflecteren en luisteren. Dat mag zeker als kracht gezien worden.” 

Bekijk onze trending nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: