Coronapandemie leidt tot forse stijging psychische problemen bij jongeren

Dat zegt hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie Arne Popma (Amsterdam UMC). Hij deed met een dertigtal collega’s onderzoek naar psychische klachten onder jongeren. De resultaten zijn vorige week gepresenteerd op een jeugdcongres. Een wetenschappelijk artikel volgt later deze maand.

,,De data uit de praktijk en het onderzoek zijn helder’’, zegt Popma. ,,Met een verhoging van 50 procent zitten we nog aan de voorzichtige kant. In Engeland wordt een verdubbeling van toestroom naar de ggz verwacht voor de komende twee jaar.”

Zo’n 4 procent van de Nederlanders onder de 18 jaar heeft psychische problemen waarvoor hulp van een psycholoog of psychiater nodig is. Maar sinds de pandemie is dat opgelopen naar 6 procent. Om hoeveel jongeren de stijging in absolute aantallen gaat, is door gebrek aan centrale registratie onduidelijk. ,,We gaan de komende jaren uit van tienduizenden extra aanmeldingen’’, aldus Popma.

Inperkingen van het sociale leven en vrees voor het virus lijken belangrijke verklaringen voor de stijging. Vooral angst-, depressie- en eetstoornisproblematiek nemen toe. Bij de eetstoornissenkliniek van het Amsterdamse Levvel – die nauw samenwerkt met de afdeling kindergeneeskunde van Amsterdam UMC – is de wachttijd verdubbeld tot acht weken.

De acute zorg voor anorexiapatiënten is al een half jaar zeer zwaar belast. Een Amsterdamse moest vanwege plaatsgebrek uitwijken naar Zeeland. Patiënten die normaal gesproken een bed krijgen, worden noodgedwongen thuis behandeld.

50 miljoen euro van de ruim 600 miljoen die nu extra is uitgetrokken, heeft het ministerie geoormerkt voor de acute jeugd-ggz. 255 miljoen gaat naar het terugdringen van wachtlijsten.

Popma is blij met de erkenning die uit het bedrag spreekt. ,,Maar er was veel psychisch leed voorkomen als het geld er eerder was geweest. Ook leidt dit helaas niet tot structurele verbeteringen.”

Sinds de gemeenten in 2015 de jeugdzorg van de rijksoverheid overnamen, schuurt het. De stelselwijziging ging gepaard met een bezuiniging van 15 procent. Onderhandelingen tussen gemeenten en rijk over een budgettekort van 1,7 miljard euro zijn geklapt. Ook Amsterdam zit al jaren in een spagaat tussen zorgplicht en financiën.

Dat de gemeenten in 2015 ineens zorg moesten inkopen, leidde tot een keur aan nieuwe ggz-aanbieders. ,,De behandeltarieven voor relatief lichte klachten zijn te hoog in verhouding tot zware klachten’’, zegt Popma. ,,De jeugdzorg is een markt geworden. Bedrijven die zich toelegden op eenvoudige problematiek hebben daarvan geprofiteerd.”

Tekenend is het feit dat het gemiddelde opleidingsniveau van de ouders van kinderen in de jeugdhulp de afgelopen jaren sterk is verhoogd, zegt Popma. ,,Het systeem werkt voor mensen die de weg weten. Daardoor ontstaat overbehandeling van de ‘worried well’, en onderbehandeling van de minder zichtbare, maar zwaardere problematiek.”

Het leidt tot wat Popma de ‘shitparadox’ noemt: als het al slecht met een jongere gaat, maakt het complexe systeem van de jeugdhulp de situatie nog slechter. Het systeem nivelleert niet, maar divergeert.

Komende zomer verschijnt het Deltaplan Jeugd, dat de fundamentele problemen moet oplossen. Popma vindt dat de acute jeugdzorg terug moet naar een landelijke regie. Lichtere zorg kan bij gemeenten blijven. ,,Het kan nog jaren duren voordat het is opgelost.”

Zo is gebrek aan personeel een struikelblok. Veel vrijgevestigde kinderpsychiaters zijn gestopt, omdat ze de lagere tarieven en complexe bureaucratie van gemeenten beu waren. Zij vertrokken naar de volwassenen-psychiatrie.

,,Met het grootste deel van de Nederlandse jeugd gaat het gelukkig goed’’, zegt Popma. ,,Zij zitten in de groene groep. Maar de rode groep is sinds de pandemie groter geworden. En de oranje groep helaas ook.”