De man van Linda heeft PTSS, een expert waarschuwt: ‘Doe niet aan victim blaming’

„Mijn man Mark is Amerikaans en hij heeft in 1982 en 1983 als marinier in Libanon in het leger gezeten,” zegt Chernek. Inmiddels werkt Mark in de vliegtuigindustrie en pas in 2012 kreeg hij last van PTSS. „Hij was op de werkplaats en een collega had als grapje een ‘bom’ gemaakt van droog ijs. Mark zag die ontploffing en daardoor raakte hij in paniek. In eerste instantie dacht hij: ‘Ik heb 30 jaar ervaring als marinier, ik moet wel tegen zo’n grapje kunnen’. Toevallig waren we zelf op dat moment bezig om een event voor veteranen met PTSS te organiseren en ineens viel het kwartje. Mark had ook PTSS.”

Mark maakte steeds meer fouten op zijn werk, had last van heftige nachtmerries, herbelevingen en angstklachten. „EMDR-therapie heeft veel geholpen, maar hij is er niet vanaf en zal met de restklachten moeten leren leven. Vooral in het begin was ik onzeker en bezorgd over de toekomst en zijn gemoedstoestand.”

„Als je iets engs of schokkend, ofwel een trauma, meemaakt en dat niet goed verwerkt, waardoor je last krijgt van herbelevingen, je situaties uit de weg gaat die doen denken aan het trauma, en je je de hele tijd opgeladen voelt, dan spreek je van PTSS,” zegt Yvonne Merkies, klinisch psycholoog bij Sinai Centrum, dat gespecialiseerd is in PTSS. In de meeste gevallen ebt het nare gevoel na een tijd weg. In sommige gevallen blijven de klachten bestaan, en als je na een maand nog last hebt is de kans groot dat je een PTSS hebt ontwikkeld.

„De klachten van PTSS kunnen zich naast herbelevingen uiten in slecht slapen door bijvoorbeeld nachtmerries. Daarnaast kan iemand bepaalde sociale gelegenheden gaan mijden of de plek waar de gebeurtenis heeft plaatsgevonden. Ook is het mogelijk dat iemand extra gespannen en meer alert is, moeite heeft om zich te concentreren en last heeft van angstgevoelens. PTSS kan ook fysieke klachten met zich meebrengen zoals hoofdpijn, gespannen spieren of hyperventileren.”

De expert legt uit dat PTSS op elke leeftijd voorkomt. Iemand met PTSS ervaart ernstige klachten en als naaste is het belangrijk om de persoon met PTSS goed te steunen. Volgens Merkies moet je oppassen dat je niet aan ‘victim blaming’ doet. „Zeg geen dingen als: je had ook niet het leger in moeten gaan of ga bij een auto-ongeluk niet benoemen dat iemand ook nog maar net zijn rijbewijs had. Probeer te voorkomen dat je iemand het gevoel geeft dat het aan hem of haar ligt.” Wat je wel kan doen is vragen stellen. „Zeg bijvoorbeeld: Ik vind het hartstikke rot dat je dit hebt meegemaakt, hoe kan ik je helpen? En lees je goed in over wat PTSS is.”

Merkies voegt daar aan toe dat je niet te veel moet doorvragen. „Heb respect voor wat iemand heeft meegemaakt. Als partner of ouder wil je misschien precies weten wat er is gebeurd, maar het helpt niet om alle details te weten. Voor iemand met PTSS kan het moeilijk zijn om hierover te praten en in sommige gevallen ook herbeleving triggeren.”

Wat je weleens ziet bij oorlogsveteranen met PTSS is dat ze bijvoorbeeld bang zijn voor open velden want daar kunnen bommen liggen. Of mensen die een overval hebben meegemaakt zijn bang om een winkel in te gaan. „Ga niet mee in de angst en in het mijden van een situatie. Toon begrip en voorkom dat je het gaat bagatelliseren met zinnen als: zo eng is een winkelbezoek toch niet. Je moet nooit doen alsof iemand zich aanstelt.” Pushen om alsnog ergens heen te gaan werkt vaak averechts. Vraag wat de persoon met PTSS nodig heeft en help bij de ondersteuning van bijvoorbeeld therapie. PTSS is met therapie goed te behandelen.”

Merkies erkent dat het voor naasten ook zwaar kan zijn, juist daarom kan het helpen om een keer mee te gaan naar therapie. Vooral in gevallen waarbij iemand PTSS heeft overgehouden naar aanleiding van verkrachting of misbruik kan er moeite zijn met seksualiteit. „In dat geval is het voor beide goed om met een professional te praten.”

Wat vindt Chernek van het advies? „Goede tips. Wij hebben door de jaren heen geleerd wat triggers zijn voor mijn man. Voor hem is structuur, duidelijkheid en vertrouwen heel belangrijk: doe wat je zegt en zeg je wat doet.”