Drie jaar geleden gaf een op de zes jongeren aan verslaafd te zijn aan sociale media. Bij sommige mensen gaat het gebruik van de smartphone of tablet zo ver dat ze niet meer normaal kunnen functioneren. Ze komen niet meer toe aan een studie, verliezen sociale contacten in de 'echte wereld' of kampen met slaaptekort.

Verslaafden zitten de hele dag door op Facebook om maar te kijken hoeveel likes een bericht krijgt. Ze gebruiken elke vrije minuut om series te kijken of zitten tot diep in de nacht op hun smartphone om maar geen app-bericht te hoeven missen.

Hoewel verslavingsklinieken zien dat meer mensen erdoor in problemen komen, is dwangmatig gebruik van sociale media geen erkende ziekte. Het gevolg is dat de specialisten deze patiënten alleen via een omweg kunnen behandelen. De klinieken zoeken bijvoorbeeld naar andere problemen, zoals drugsgebruik, zodat ze cliënten tóch kunnen helpen. Daardoor zijn er nu echter geen harde cijfers bekend over het aantal mensen dat hulp zoekt voor socialemedia-verslaving, omdat het niet als zodanig wordt geregistreerd.

,,Een minderheid van de mensen verliest zich in sociale media’’, zegt Gert-Jan Meerkerk van onderzoeksbureau IVO. ,,Dat is net als met gokken. Maar er zijn mensen die problemen ervaren, dus het zou onwenselijk zijn als die naar huis worden gestuurd.’’

Verslavingsdeskundigen pleiten voor erkenning van dwangmatig gebruik van sociale media. Alleen als er een officiële diagnose komt, vergoeden zorgverzekeraars een behandeling.

Zorginstituut Nederland, dat nieuwe ziektes kan toevoegen, zegt dat problematisch beeldschermgebruik nog niet is benoemd, omdat er meer onderzoek nodig is. Deskundigen willen dat het dwangmatig gebruik van sociale media als verslaving erkend wordt. Nu is nog niet vastgesteld wanneer hiervan echt sprake is.

,,Bij alcohol zijn de maatschappelijke regels duidelijk’’, verklaart Rob Meeuwsen, maatschappelijk werker bij Tactus Verslavingszorg. ,,Je kunt niet tijdens de lunch op je werk met een flesje wijn aankomen of met een kegel achter je bureau gaan zitten. Voor het gebruik van sociale media zijn die regels er nog niet en is er ook verschil van acceptatie tussen generaties."

Wel zien de verslavingsklinieken patiënten die de hele tijd online gaan zonder dat ze het eigenlijk willen. Het is een kenmerk van dwangmatig gebruik. ,,Ik wil niet meteen alles een verslaving noemen, maar er ontstaan wel problemen door’’, legt Ando Rokx, klinisch psycholoog bij Rodersana, uit. ,,Die mensen kunnen er niet meer van loskomen en hebben hulp nodig.’’

Verslavingskunde Nederland pleit voor meer onderzoek naar het problematische beeldschermgebruik. Dat kan aantonen of de nieuwe verslaving een échte diagnose moet krijgen. De deskundigen wijzen naar gokken en gamen. Gokken was decennia geleden geen erkende verslaving, maar is nu niet meer weg te denken. En een gameverslaving behoort tot de nieuwkomers. Die is nog niet geaccepteerd als officiële stoornis omdat er nog onvoldoende bewijs voor is, maar krijgt wél aandacht.

Volgens Zorginstituut Nederland is er nu onvoldoende wetenschappelijk bewijs om het dwangmatig gebruik als psychische stoornis te benoemen. Bovendien is nog onduidelijk of het socialemedia-gebruik verandert na een behandeling.

Vorige week kwam in het nieuws dat jongeren Facebook de rug toekeren en ouderen juist meer gebruik maken van het social media platform. Hoe zit dat precies? Chef Digitaal Jaap van Zessen legt het uit in onderstaande video.