Het kan altijd beter: gedeelte ziekenhuizen blijft achter

Medicijnfouten, te veel pijn of te weinig ervaring bij cruciale operaties: er is alle reden de prestaties van ziekenhuizen te blijven meten en vergelijken.

Jeroen de Vreede 05-11-16, 06:00 Laatste update: 06-11-16, 05:02

Vaatchirurg Jahrome van het MC Leeuwarden is mijn levensreddende engel. Ik mag op deze geweldige arts én zijn teamleden álle zonnen in dit universum laten schijnen'', schreef Ad Kroon uit het Friese Hantum. De e-mailbak stroomde over met reacties na de oproep aan lezers van AD welke arts een bloemetje verdient. Nederlanders zijn massaal trots op de specialisten, artsen en verpleegkundigen in de ziekenhuizen.

Logisch ook: de ziekenhuiszorg in ons land is goed en de meeste operaties verlopen volgens het boekje. Rode draad in de reacties: we zijn blij met zorgpersoneel dat oog heeft voor de menselijke maat. Artsen en verpleegkundigen die de tijd nemen voor een duidelijke uitleg, die een luisterend oor hebben en die betrokken zijn bij het welzijn van hun patiënten. ,,Ik ken geen andere arts dan dokter Davids van het Diakonessenhuis in Utrecht die zo betrokken is: niet alleen als arts maar ook als mens'', laat Anneke van Schaik uit De Meern de krant weten.

Het is al lang niet meer een overdreven wens dat artsen kunnen uitleggen wat ze doen en zieken niet als een nummer zien. Toch: patiënten zijn vooral tevreden dat hun operatie of ingreep goed is verlopen. Dan speelt niet vriendelijkheid de doorslaggevende rol, maar de kundigheid en kwaliteit van arts en ziekenhuis. Juist om die reden maakt het AD al veertien jaar de AD Ziekenhuis Top 100. Niet omdat het allemaal zo slecht zou zijn, maar omdat het altijd beter kan. Er zijn nog altijd verschillen tussen ziekenhuizen. De waarschuwing die minister Edith Schippers (VWS) enkele jaren geleden gaf in het AD, is nog steeds actueel: als je met je aandoening net naar het verkeerde ziekenhuis gaat, ben je in de aap gelogeerd.

Registreren
Enkele voorbeelden: in één ziekenhuis blijft bij 58 procent patiënten tumorweefsel achter na een operatie bij borstkanker. De kans dat later kanker ontstaat is dan levensgroot. De medische norm ligt op 15 procent. In een ander ziekenhuis sterft 1 op de 20 patiënten na een darmkankeroperatie, elders niemand. Hetzelfde voor operaties na een Ü Ü hersenbloeding: enkele ziekenhuizen kennen amper complicaties na deze ingreep, in één ziekenhuis krijgt 12 procent van de patiënten nadien alsnog een (dodelijke) beroerte. Natuurlijk is opereren mensenwerk, maar een ziekenhuis kan lering trekken uit verschillen: is er voldoende ervaring voor dit soort operaties? Worden de protocollen gevolgd? Wordt er geleerd van fouten? Jon Schaefer maakt zich over enkele ziekenhuizen zorgen. Zijn bureau MediQuest levert elk jaar de gegevens waarop het AD de Top 100 baseert.

Veel ziekenhuizen verbeteren jaar op jaar, maar Schaefer ziet ook achterblijvers. ,,15 procent van de ziekenhuizen zit in de top, 70 procent doet het meer dan goed genoeg, maar 10 tot 15 procent blijft echt achter. Daar is ook weinig beweging naar verbetering.'' Deze ziekenhuizen verbeteren niet uit zichzelf, denk Schaefer. Daar is druk voor nodig: van patiëntenverenigingen, de Inspectie voor de Gezondheidszorg en van verzekeraars. ,,Het kan snel gaan, zo zagen we bij borstkankerbehandelingen.

De zorg is geconcentreerd in ziekenhuizen met voldoende ervaring en dat levert enorme verbeteringen op. Bij andere operaties gaat dat minder goed. Voor het tweede achtereenvolgende jaar zien we dat diverse ziekenhuizen de norm voor blaaskankeroperaties niet halen.'' Die ligt op minimaal twintig operaties per jaar, zo hebben urologen onderling afgesproken. Schaefer: ,,In Europa liggen normen vaak nog hoger, maar zelfs tien operaties halen sommige ziekenhuizen niet. Dan moet je echt stoppen.''

Lees onder de kaart verder (klik hier voor de vergrote versie).

Kleine ziekenhuizen

Juist omdat de normen in Nederland niet al te streng zijn, worden deze strikt gehanteerd bij het samenstellen van de AD Top 100: de norm niet halen is 0 punten, en ook geldt voor veel operaties: hoe hoger het aantal hoe beter. Dat leidt tot gemopper bij kleine ziekenhuizen, maar de ranglijst van dit jaar wijst uit dat kleine ziekenhuizen niet hoeven te klagen. Ook zij kunnen hoog in de top 10 eindigen.

Door scherp te kiezen in het aanbod van behandelingen en door de kwaliteit op orde te hebben. En dat weet een ziekenhuis pas, door de eigen resultaten bij te houden. Op dat laatste punt vallen veel ziekenhuizen dit jaar opnieuw door de mand: ze lijken pas in actie te komen als de inspectie dat van hen verlangt. Al jaren is bekend dat bij het voorschrijven van nieuwe medicijnen, veel mis kan gaan; een medicijn kan botsen met bestaande medicatie of de dosering is onjuist. Jaarlijks overlijden ongeveer 1.200 mensen door vermijdbare fouten met medicijnen. De inspectie wil daarom sinds vorig jaar weten van ziekenhuizen of zij controleren welke medicijnen nieuwe patiënten gebruiken. Het gaat vooral om kwetsbare groepen: kinderen en senioren. Ook moeten ziekenhuizen opgeven of ze bij ontslag het medicijngebruik goed overdragen aan de huisarts of een verpleeghuisarts. Het lijkt logisch dat ziekenhuizen daar goed op letten, maar niets is minder waar: slechts veertien ziekenhuizen dragen het medicijngebruik van (vrijwel) alle senioren netjes over bij ontslag uit het ziekenhuis.

Openheid
Zestien ziekenhuizen doen dat slechts in minder dan de helft van de gevallen en twintig ziekenhuizen hebben geen idee; ze houden niet eens bij wat ze doen. ,,Gelukkig zijn veel ziekenhuizen er nu wel mee bezig'', zegt Schaefer. ,,Dat is het effect van openheid.'' Dat druk van buitenaf werkt, bleek ook de afgelopen jaren al in de Ziekenhuis Top 100: de resultaten bij de diverse kankersoorten, heupoperaties, beroertes, pijnbestrijding en ondervoeding zijn spectaculair verbeterd, zodra ziekenhuizen verplicht werden hierover cijfers te publiceren. ,,Het is populair om te zeggen dat ziekenhuizen omkomen in de regeldruk en juist mínder moeten registreren, maar dat vind ik een gevaarlijke ontwikkeling.

Data en automatisering worden steeds belangrijker in de zorg. Denk aan de zeer specialistische, op de patiënt toegesneden behandelplannen en personal medicine bij kankerbehandelingen'', benadrukt Schaefer van MediQuest. ,,Daarbij is het cruciaal dat de informatie op orde is.'' De elektronische patiëntendossiers die steeds meer ziekenhuizen invoeren, helpen om met een druk op de knop informatie boven water te krijgen. ,,Veel ziekenhuizen omarmen die ontwikkeling, maar ook hier blijft een kleine groep achter: die moeten we op sleeptouw nemen.'' Uiteindelijk verdient immers iedereen een goede behandeling, met de minste kans op vervelende complicaties of fouten. Iedereen moet zijn of haar arts een bloemetje kunnen gunnen.