Er moet betere inlichting komen over de gevaren van de zonnebank en het zorgvuldig gebruik van zonnebrandcrème. © MARTIJN BEEKMAN

Huidkanker stijgt explosief: ‘Mensen onderschatten gevaar van zon en zonnebank’

Het aantal patiënten met huidkanker stijgt snel en zal de komende jaren blijven stijgen. Jaarlijks komen er bijna 70.000 nieuwe huidkankerpatiënten bij. Volgens het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) zijn de cijfers zorgwekkend en is een nationaal plan nodig.

Marcia Nieuwenhuis 29-10-19, 08:35 Laatste update: 10:49

Dat staat in het rapport ‘Huidkanker in Nederland’ van Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) dat vandaag uitkomt. Voor het eerst is er volledig zicht op het voorkomen van huidkanker, doordat vanaf 2016 gegevens van ziekenhuizen, zelfstandige behandelcentra en huisartsenpraktijken samenkomen in de Nederlandse Kankerregistratie.

52 procent

Daaruit blijkt dat huidkanker de meest voorkomende kankersoort is in Nederland en dat die bovendien het snelst stijgt van alle kankersoorten. Sneller zelfs dan de vergrijzing. Inmiddels betreft 52 procent van alle kankergevallen huidkanker. Borstkanker komt met 12 procent op de tweede plaats.

De belangrijkste oorzaak van huidkanker is overmatige blootstelling aan uv-straling van de zon of zonnebank. Zorgvuldig gebruik van zonnebrandcrème en minder onder de zonnebank kan de stijging van huidkanker stoppen.

Waarom stijgt huidkanker zo?

Hoe komt het dat juist huidkanker zo stijgt? ,,Vooral door de vergrijzing van de bevolking,’’ verklaart onderzoeker van IKNL Marieke Louwman. ,,Daarnaast hebben we heel veel aandacht gehad voor huidkanker, waardoor mensen misschien ook eerder met een verdacht plekje naar de huisarts gaan.’’

Een andere mogelijke verklaring voor de stijging is volgens de epidemioloog de ‘chronische blootstelling aan de zon’. ,,Mensen zijn weliswaar beter gaan smeren, en je ziet nu bijvoorbeeld kinderen op het strand met beschermende pakjes aan, maar de zonneschade is vaak al langer geleden aangericht en dat merken we nu.’’

Mensen met een buitenberoep lopen volgens Louwman ook meer risico's. ,,Mensen die buiten werken verbranden niet vaak, maar lopen ondertussen wel langdurige, chronische zonneschade op. Het gaat bijvoorbeeld om stratenmakers, landbouwers en bouwvakkers, eigenlijk iedereen die veel buiten werkt.’’

Nationaal plan

Die 70.000 nieuwe patiënten per jaar zorgen voor bijna negenhonderd nieuwe patiënten per ziekenhuis per jaar. Dit legt volgens IKNL een grote druk op de Nederlandse gezondheidszorg. Daarom pleit het kankerinstituut voor een nationaal plan van aanpak. ,,Huisartsen moeten bijvoorbeeld beter getraind of bijgeschoold worden, er moeten meer opleidingsplaatsen komen voor dermatologen,’’ betoogt Louwman. ,,En in het nationale plan van aanpak moeten ook betere afspraken worden vastgelegd tussen huisartsen en dermatologen.’’

De IKNL-onderzoeker vreest de gevolgen van de forse toename van het aantal patiënten. ,,Ik kan met niet voorstellen dat het zomaar goed gaat als het aantal patiënten met een derde toeneemt. De cijfers tonen aan dat er urgentie is, anders loopt de zorg vast. Je wilt dat iedereen toegang heeft tot de juiste zorg.’’

IKNL organiseert komend voorjaar een conferentie als opmaat voor het nationale plan van aanpak. ,,Idee is om daarvoor echt álle beroepsgroepen bij elkaar te brengen: huisartsen, dermatologen, maar ook echt de mensen die gaan over het beleid en de politiek,’’ vervolgt Louwman.

Zonnebank

Ook moeten patiënten beter worden ingelicht over de gevaren van de zonnebank en het zorgvuldig gebruik van zonnebrandcrème. Louwman waarschuwt: ,,Mensen realiseren zich onvoldoende hoe gevaarlijk zon en de zonnebank zijn.’’ Dat beaamt ook Colette van Hees, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV). Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft met dit doel eerder dit jaar al het Zonkrachtactieplan (ZAP) gelanceerd.

Als er eenmaal huidkanker is laten mensen het volgens haar wel uit hun hoofd om nog onder de zonnebank te gaan, maar dan is de schade al aangericht. Of er een verbod op de zonnebank moet komen, zoals de Nederlandse dermatologenvereniging eerder bepleitte? ,,Tsja, de mensen die veel naar de zonnebank gaan, zijn vaak óók degene die overmatig zonnen. Dus of je huidkanker helemaal kunt toeschrijven aan de zonnebank dat durf ik te betwijfelen.’’

Meer melanomen, de gevaarlijkste vorm van huidkanker

Het aantal patiënten met melanoom, de gevaarlijkste vorm van huidkanker, blijft in absolute aantallen stijgen. Maar gecorrigeerd voor de groeiende bevolking en de vergrijzing groeit het jaarlijks aantal diagnoses sinds 2016 niet meer. De diagnose lijkt ook steeds tijdiger te worden gesteld, wat belangrijk is voor de kans op genezing.

De overleving 10 jaar na een diagnose melanoom is tussen 1991 en 2010 gestegen van 78 procent naar 86 procent van de patiënten. De afgelopen jaren zijn innovatieve middelen, zoals doelgerichte therapie en immunotherapie, steeds vaker ingezet om de kansen van deze patiënten te verbeteren.

De meeste diagnoses huidkanker zijn basaalcelcarcinoom: 48.000 nieuwe diagnoses per jaar. Dat zaait bijna nooit uit. Het plaveiselcarcinoom wordt daarna het meest vastgesteld, met meer dan 12.000 nieuwe patiënten per jaar. De kans om aan deze soorten huidkanker te overlijden is klein. Wel komen deze kankersoorten regelmatig terug waardoor herhaalde behandeling nodig is.

,,De bulk zijn niet de tumoren waar je aan gaat overlijden,’’ vat kankeronderzoeker Louwman samen. ,,Maar heel veel van die tumoren zitten in het gezicht, dat moet worden weggehaald en daar houd je littekens en plekjes aan over. Veel van de patiënten ontwikkelen een jaar of twee jaar later weer plekjes elders in het gezicht, die dan ook weggehaald moeten worden.’’