Het onderzoek, waar elf Europese landen aan deelnamen, wijst uit dat slechts één op de vijf Nederlandse huisartsen regelmatig naar het hart van een oudere luistert. Hierdoor kan een hartklepvernauwing te laat worden ontdekt. ,,De hartspier heeft dan al zo hard moeten werken, dat herstel niet meer mogelijk is," waarschuwt cardioloog Marleen van Wely van het Radboudumc in Nijmegen.

Zij verbaast zich erover dat het normaal is om bloeddruk en cholesterol te controleren, terwijl 'even het bovenste knoopje los maken' voor hartonderzoek met stethoscoop achterwege blijft. Volgens Van Wely is verkalking van de aortaklep, die zuurstofrijk bloed vanuit het hart doorgeeft aan de aorta ofwel de grootste lichaamsslagader, een onderschat probleem. ,,Het komt voor bij 2 tot 7 procent van alle 65-plussers. Eén op de acht 75-plussers heeft een hartklepziekte. Toch wordt het vaak niet of te laat ontdekt."

Een hartklepvernauwing leidt pas laat tot klachten als benauwdheid, duizeligheid, kortademigheid en pijn op de borst. ,,Als dit soort klachten ontstaan, overlijdt de helft van deze patiënten binnen twee jaar. De prognose is vergelijkbaar met die van sommige agressieve vormen van kanker."

De Europese studie vond plaats onder bijna 13000 zestigplussers. In Frankrijk en België wordt het hart van ouderen – respectievelijk 70 en 60 procent – veel vaker gecontroleerd op een ruisje, hét signaal dat er iets mis is.

Mede-auteur en hartchirurg in het Isala ziekenhuis in Zwolle, George Brandon Bravo Bruinsma, wijt de grote Europese verschillen mogelijk aan Hollandse calvinisme. ,,Bij een 80-jarige met kortademigheid denken we al snel: hij/zij heeft er een mooi lang leven op zitten. Doe maar rustig aan. Maar een 80-jarige van tegenwoordig is nog lang niet afgeschreven.”

Ook de hoge werkdruk bij Nederlandse huisartsen speelt een rol, denkt hij. ,,Voor een controle met de stethoscoop moet de bovenkleding uit. Bij een oudere duurt dat allemaal wat langer, waardoor een consult uitloopt en er minder tijd is voor andere patiënten.” De hartchirurg toog deze week naar Brussel en pleitte bij Europarlementariër Annie Schreijer-Pierik (CDA) om een jaarlijkse controle met de stethoscoop bij alle 65-plussers. 

Jaarlijks worden zo’n 2500 patiënten met een aortaklepvernauwing geopereerd. Dat zou volgens de hartspecialisten minstens het dubbele moeten zijn. Een behandeling is tegenwoordig doeltreffend én relatief eenvoudig, zegt cardioloog Van Wely. ,,Tot voor een jaar of tien konden hartkleppen alleen met een open-hartoperatie vervangen worden. Zeker bij kwetsbare, oudere mensen is dat een risicovolle operatie waar je soms liever niet meer aan begint", licht zij toe. 

,,Maar met een nog relatief nieuwe techniek kunnen artsen via een gaatje in de slagader van de lies of onder het sleutelbeen een nieuwe, opgevouwen hartklep inbrengen en op de juiste plek openklappen. De aangedane hartklep wordt van binnenuit weggedrukt, zodat die niet verwijderd hoeft te worden. De risico's zijn veel kleiner en de patiënt kan meestal binnen enkele dagen naar huis." Het Radboudumc past deze nieuwe techniek inmiddels een kleine 200 keer per jaar toe, het Isala zo'n 130 keer. Van Wely: ,,Met succes. We redden levens en verbeteren de kwaliteit van leven met een nieuwe hartklep." 

De cardioloog en hartchirurg houden vrijdag een symposium in het Radboudumc om de hartklepproblematiek meer bekendheid te geven. Want met de algemene kennis is het droevig gesteld. Minder dan drie procent van de zestigplussers kent de hartaandoening, blijkt uit de studie. Brandon Bravo Bruinsma: ,,Dat komt ook omdat juist deze hartklachten sterk passen bij een trager, ouder wordend lichaam. Vaak is het de partner die als eerste doorheeft dat er iets mis is. Manlief moet toch wel vaak stoppen tijdens een fietstochtje of is in een restaurantje plots kortademig. Wees assertief en stuur je echtgenoot naar de huisarts voor die extra controle met een stethoscoop."