Alleen al het aantal gebruikers van oxycodon is in tien jaar vervijfvoudigd tot 485.000 patiënten © anp

Kabinet wil gebruik verslavende pijnstillers intomen

Het kabinet grijpt in om het alarmerende gebruik van verslavende pijnstillers, zoals het beruchte oxycodon, in te tomen. Herhaalrecepten mogen niet langer doodnormaal zijn, gebruikers moeten een afbouwschema krijgen en alternatieve pijnbestrijding dient meer in beeld te komen.

Door: Edwin van der Aa 02-02-19, 12:33 Laatste update: 02-02-19, 12:46

Alleen al het aantal gebruikers van oxycodon, een opiaat vergelijkbaar met morfine, is in tien jaar vervijfvoudigd tot 485.000 patiënten. In totaal namen 730.000 mensen sterke en potentieel verslavende pijnstillers in 2018, blijkt uit nieuwe cijfers. Tel daar het populaire 'mildere' middel Tramadol bij op en je komt aan 1,3 miljoen gebruikers.

"Er zijn zorgen voor de toekomst als we niet alert zijn en een verdere stijging van het problematisch gebruik van zware pijnstillers niet wordt afgeremd," constateert minister Bruins (Medische Zorg).

Opiaten-epidemie
Hij komt in actie zodat in ons land geen Amerikaanse taferelen ontstaan. Daar is sprake van een opiaten-epidemie, met 2,5 miljoen verslaafden. Zo moet er hier meer kennis en bewustzijn komen over de (bij)werkingen en risico's van opiaten bij patiënt en voorschrijver. De verwachting is dat minder verslavende alternatieven dan terrein winnen.

Het is onbegrijpelijk dat er nu zo makkelijk aan grote groepen mensen veel te sterke opiaten worden verstrekt
Albert Dahan, hoogleraar Anesthesiologie in Leiden

Verder laat onderzoek zien dat huisartsen steeds vaker herhaalrecepten voor sterk werkende pijnstillers voorschrijven; mensen kunnen hun bestelling zelfs vaak telefonisch inspreken. Daar moet een einde aan komen. Opiaten mogen sowieso niet langer eerste keus zijn bij het voorschrijven, dat volgens een vast stappenplan dient te verlopen.

Ook krijgen patiënten een middel als oxycodon nu lang niet altijd alleen voor pijnbestrijding bij kanker en vlak na operaties, waar deze middelen voor zijn bedoeld, maar ook bij bijvoorbeeld heftige rugklachten. Dat moet veranderen. Daarnaast mogen ziekenhuizen niet langer onnodig veel middelen meegeven naar huis.

Intensive care
Albert Dahan, hoogleraar Anesthesiologie in Leiden en expert op het gebied van pijnbestrijding, is blij met de maatregelen van Bruins. "Het is onbegrijpelijk dat er nu zo makkelijk aan grote groepen mensen veel te sterke opiaten worden verstrekt," oordeelt hij.

Volgens Dahan belanden ook in Nederland honderden patiënten per jaar op de intensive care met ademhalingsproblemen, na een overdosis of omdat ze het middel hebben gecombineerd met alcohol of slaapmiddelen. "Maar ik ben niet bang voor Amerikaanse toestanden als we nu actie ondernemen."

Te snel voorschrijven
Artsen schrijven nu te snel sterke opiaten, zoals oxycodon, voor aan patiënten die dat wellicht helemaal niet nodig hebben, menen experts. Ook krijgen mensen te veel medicijnen mee en kunnen ze te makkelijk herhaalrecepten aanvragen.

"Als mensen de heftigheid van hun pijn moeten inschatten en een 6 of een 7 geven dan krijgen zij heel vaak volgens protocol al oxycodon voorgeschreven," vertelt huisarts Jos van Bemmel, die als columnist veel schrijft over pijnbestrijding. Vooral op de eerste hulp en huisartsenposten worden volgens hem te vaak opiaten voorgeschreven.

Belachelijk, meent Van Bemmel. "Laat dokters zorg op maat leveren door te luisteren naar de pijnbeleving van iedere patiënt en laat ze uitleggen wat de gevolgen zijn van een medicatiekeuze," aldus de huisarts.

Alleen onder acute omstandigheden
Anesthesioloog Dahan pleit ervoor dat patiënten een simpel contract met hun behandelend arts sluiten, waarin ze afspreken dat het gebruik van zware pijnstillers wordt gestopt als dat niet meer nodig is. "Ik ben helemaal niet tegen het gebruik van opiaten, maar alleen onder acute omstandigheden en voor een korte tijd."

Laat dokters zorg op maat leveren door te luisteren naar de pijnbeleving van iedere patiënt en laat ze uitleggen wat de gevolgen zijn van een medicatiekeuze
Jos van Bemmel, huisarts

Ook alternatieve behandelingen, zoals fysiotherapie, of alternatieve medicijnen (ibuprofen, cannabis) moeten aan de orde komen, vindt de specialist.

In de VS kunnen veel mensen momenteel alleen nog maar normaal functioneren als ze oxycodon nemen. Deze 'junks' krijgen te maken met fikse afkickverschijnselen (zweten, slapeloosheid, diarree) als ze proberen te stoppen.

Zorgminister Bruins wil, gezien de situatie in de Verenigde Staten, de vinger aan de pols houden als het gaat om 'oneigenlijk gebruik' van Oxycodon en andere opiaten. Bruins: "Daarvoor zal ik de aanbieders van verslavingszorg vragen aan te geven wanneer patiënten met een hulpvraag een beroep doen op zorg."

Signalen
Ons land kent al het Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS): een landelijk netwerk van instellingen voor verslavingszorg. Doel is om regionaal en nationaal inzicht te krijgen in de markt van illegale drugs. Via dit netwerk wil de bewindsman signalen op gaan vangen over het gebruik van onder meer oxycodon als drugs.

Op langere termijn moet fundamenteel onderzoek naar pijnbestrijding en maatschappelijk onderzoek naar de effecten van pijnmedicatie betere informatie opleveren over het gebruik van opiaten. Daar kan de hulpverlening aan mensen dan op worden aangepast.