Kind met astma, die via een inhaler met voorzetkamer medicatie krijgt. © Shutterstock / WH_Pics

Tienduizenden kinderen hebben mogelijk astmasymptomen door koken op gas

Koken op een gasfornuis leidt bij tienduizenden kinderen in Nederland tot astmasymptomen. Dat concluderen twee Europese organisaties onder meer gebaseerd op onderzoek van TNO. Gaskookplaten produceren stikstofdioxide, koolmonoxide, ultrafijnstof en andere schadelijke stoffen die voor ernstige gezondheidsklachten kunnen zorgen.

Marlies van Leeuwen 09-01-23, 07:16 Laatste update: 10-01-23, 14:45

In heel Europa zouden afgelopen jaar 700.000 kinderen astmatische klachten hebben gehad door het koken op gas. Voor Nederland komt dat vermoedelijk neer op zo’n 70.000 kinderen. Volgens Clasp, een non-profitorganisatie rond schone energie, zou twaalf procent van het aantal huidige astmatische kinderen voorkomen kunnen worden door het gasstel uit de keuken te bannen. Volwassenen die al longproblemen hebben, kunnen ook klachten ervaren door gasfornuizen.

Meer dan 100 miljoen inwoners van de Europese Unie koken nog op gas. Nederland behoort in Europa tot de landen waar koken op gas populair is: zo’n 65 procent van alle huishoudens doet het. De energiecrisis deze winter kan de situatie rond de luchtkwaliteit in de keuken verslechteren, omdat mensen mogelijk minder ventileren om warmte vast te houden, waarschuwen de organisaties. Daardoor kan de stikstofdioxide binnenskamers zoveel toenemen dat het gezondheidsrisico’s veroorzaakt.

,,Het opvallende is dat gezondheid nog helemaal geen argument is in de discussie over het afstappen van gas. Het gaat vooral om de milieuoverwegingen”, zegt Piet Jacobs van het TNO, specialist op het gebied van luchtkwaliteit in huis, die erop wijst dat er al jaren onderzoeken en rapporten zijn waarin er wordt gewaarschuwd voor koken op gas. ,,Terwijl jouw gezondheid, en vooral die van je kinderen, ontzettend belangrijk is. Maar veel mensen hebben geen idee, koken op gas is zo normaal.”

Chef-kok Pierre Wind: ‘Gaspit is fantastisch, maar ik ben om’
Koken op gas heeft topkok Pierre Wind nog niet helemaal in de ban gedaan, maar zijn voorkeur gaat inmiddels uit naar inductie. ,,Een gaspit is fantastisch, we zijn al sinds mensenheugenis gewend om op vuur te koken en je ziet aan zo’n vlam wat je aan het doen bent, maar ik ben om. Het heeft zoveel voordelen. De plaat is niet zo heet als je de pan eraf haalt, je verliest geen restwarmte zoals bij gas en het reageert net zo snel als gas”, zegt Wind. ,,Tegenwoordig zijn er ook mooie opties voor het koken met een wok op inductie en kun je je favoriete pannen blijven gebruiken met een inductie-adapter eronder.”

Wel is het zaak om de juiste inductieplaat te kiezen. ,,Je hebt die met getallen van één tot negen en met wattpercentages. Die laatste zijn ideaal: als er staat dat je 1800 watt gebruikt, dan doe je eigenlijk hetzelfde als dat je de grote gaspit vol aanzet. Die met die getallen van één tot negen geven energie af die bij elke plaat weer verschillende is, dus dan is het goochelen met wat je nu moet doen.”

Om gezond te koken heeft Wind nog wel wat tips: ook met inductie is een goede afzuigkap essentieel. ,,Gebruik een deksel en laat de boel niet aanbranden, daar komen veel schadelijke stoffen bij vrij.”

Waarschuwingslabel

Clasp en gezondheidsorganisatie European Public Health Alliance (EPHA) wijzen naar diverse onderzoeken die aantonen dat gasfornuizen het risico op astma bij kinderen vergroten. Ze zeggen ook dat er aanwijzingen zijn dat dit soort luchtvervuiling een nadelig effect kan hebben op de hersenontwikkeling bij kinderen. Ook kan luchtvervuiling in de keuken bij volwassenen negatieve effecten hebben op de luchtwegen. Volgens Clasp is het effect van koken op gas hetzelfde als dat van meeroken van sigaretten.

Volgens Jacobs leidt koken op een gasfornuis vooral in kleine keukens en kleinere appartementen tot schadelijke hoeveelheden stikstofdioxide en koolmonoxide. ,,In een kleine, dichte keuken kan er uren na het koken nog een te slechte luchtkwaliteit zijn. Fijnstof slaat neer op de wanden: hoe groter de ruimte is, hoe meer er verdwijnt. In een grote, open keuken zal je er minder last van hebben”, zegt de deskundige.

TNO zag in het achterliggende onderzoek dat de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voor een goede luchtkwaliteit meermaals per week overschreden worden. ,,We gaan nu het komende halfjaar op verschillende plekken in Europa praktijkmetingen uitvoeren naar de luchtkwaliteit in de keuken, waaronder in veertig Nederlandse huizen. Dan kijken we naar de gemiddelde concentraties stikstofdioxide en naar de piekmomenten”, zegt Jacobs.

Clasp vindt dat gaskooktoestellen eigenlijk een waarschuwingslabel nodig hebben, net als sigarettenpakjes: ‘EU-ambtenaren hebben de plicht om rekening te houden met deze gezondheidsrisico’s.’ Jacobs kan zich daarin vinden. ,,Mensen moeten beter voorgelicht worden, zodat ze de juiste keuze kunnen maken.” Hij moedigt mensen aan om over te stappen op elektrisch koken. ,,Vooral met inductie is een goed alternatief voorhanden; onvergelijkbaar met die oude elektrische platen. Inductie kookt en reageert haast net zo snel als gas en is in de laatste jaren steeds energiezuiniger geworden. Let wel, bij koken op gas verdwijnt zeker zestig procent van de warmte langs de pan.”

Wie niet makkelijk de overstap kan maken naar een vorm van elektrisch koken, doet er volgens Clasp goed aan om de keuken extra goed te ventileren en een koolmonoxidemeter te gebruiken.

Tips om gezond te koken
Een goede afzuigkap is essentieel, meldt het Longfonds, dat online zeven tips geeft om ervoor te zorgen dat er minder fijnstof vrijkomt tijdens het koken. Liefst een die helemaal over het fornuis hangt, zodat de damp eronder blijft. Kies een afzuigkap die de dampen naar buiten afvoert: bij een recirculatiekap worden kookluchtjes weliswaar gefilterd teruggeblazen in huis, maar daarbij blijft te veel fijnstof in de lucht. Maak de filters van de afzuigkap eens per twee maanden schoon, want door vuil en vet werkt de afzuiging minder goed.

Het Longfonds adviseert verder om al tien minuten voordat je begint te koken de afzuigkap aan te zetten. Daardoor komt de luchtstroming alvast op gang en dat maakt de afzuiging efficiënter. Laat ‘m na het koken ook nog even aanstaan. Zet de pannen tijdens het koken op de achterste pitten, dan vangt de kap de meeste dampen op. Koken mét deksel zorgt ervoor dat het huis niet extra vochtig wordt. En kook met een raam open, zodat de lucht kan verversen.

Koken in extra vergine olijfolie (van de eerste persing) of roomboter wordt afgeraden. Die geven extra fijnstof omdat ze al bij 150 graden verbranden. Met bakboter of olijfolie van een latere persing voorkom je dat.

Bekijk onze nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: