Als je erover nadenkt zijn standbeelden best opdringerige dingen. Ze worden neergezet om huidige en toekomstige generaties te wijzen op iemands verdiensten. Ze vereeuwigen de waarden van degenen die het op dat moment voor het zeggen hebben. Maar de maatschappij verandert. Wat nu als toekomstige generaties heel anders naar die verdiensten kijken? 

Het is een discussie die lastiger wordt naarmate je er langer over denkt. Kunnen we de morele maatstaven van nu loslaten op de helden van vroeger? En als die helden bij nader inzien dan foute kanten hadden, moeten ze dan per se van hun sokkel? Je hoort vaak: zet er een bordje bij. Dat kan als het gaat om een schaduwkant van verder grote daden. Maar wat als de daden zelf bij nader inzien de schaduw zijn?

Als je beelden weghaalt, wis je ook de geschiedenis uit, hoor je ook vaak. Maar Duitsers bijvoorbeeld zijn zich bijzonder goed bewust van het naziverleden, zonder dat er een standbeeld aan te pas komt. Monumenten wel, maar dat is net even iets anders dan een persoon op een sokkel. Historisch bewustzijn is een gevolg van plekken die je kunt bezoeken, van onderwijs, van films, van boeken. En vooral: van vragen stellen. Geschiedenis is juist niet van steen.

Wat te doen? In Boedapest en Moskou zijn al jaren geleden standbeelden van communistische leiders uit de stad weggehaald. Ze zijn bij elkaar gezet in een park en voorzien van toelichting. Die parken zijn populaire educatieve uitjes geworden. Misschien dat Jan Pieterszoon Coen in zo’n park thuishoort, terwijl Piet Hein juist kan blijven staan. Waarom? Dat is nou een prachtig onderwerp voor een leerzame televisiereeks.

Soft? Zeggen hoe het niet moet is altijd makkelijk. Want we kunnen het er wel over eens zijn dat het bekladden van beelden niet helpt tegen racisme. Dat het in de ban doen van die ene aflevering van Fawlty Towers niet bijdraagt aan de strijd tegen discriminatie. Maar alleen het veroordelen van de beeldenstorm draagt ook weinig bij. Dan laten we ons te gemakkelijk afleiden van de maatregelen die toch echt nodig zijn om discriminatie te bestrijden. Zoals het vergroten van het historisch besef.

Bekijk onze meest bekeken video’s: