Terugblik 2016Bijzondere daden die tot tranen toe roerden, helden die het onmogelijke presteerden, maar ook scheldpartijen en getreiter: het nieuws was er het afgelopen jaar vol van. Nu het jaar ten einde loopt, een dagelijkse terugblik op het nieuws. Deze aflevering: de voedselhypes van 2016.
In februari, de maand die vandaag in deze eindejaarsserie centraal staat, konden we wat betreft voeding heel eventjes rustig ademhalen. Hoogleraar Tiny van Boekel nam ons toen wat angst weg: natuurlijk voedsel bleek namelijk helemaal niet beter dan eten uit een pakje. Maar de rust was van korte duur. We bleven schrijven, praten en luisteren naar voedingsexperts. Vaak met flink wat consternatie tot gevolg. Een eitje koken? Je lepelt toch niet de menstruatie van een kip naar binnen? Ontbijt? Je kan beter op een teentje knoflook sabbelen, met een glas mineraalwater. Je lichaam zuiveren? Drink drie keer per dag een glas klei. Het zal je goed doen. En een boterham met vlokken? De duivel! Het lijkt wel alsof we het hele jaar op zoek zijn geweest naar het antwoord op wat we vooral wél, en wat we vooral niet naar binnen moeten werken.
Op social media werd er ook een hoop gekletst over gezond eten. Niet zó veel als in december 2014 (toen bereikte de buzz een hoogepunt), maar het hele jaar door werd er wel genoeg over gezond eten gekeuveld, getweet en geïnstagramd. Rens Kroes en haar gezonde kookboeken waren een geliefd onderwerp, net als health en fitgirl.
Een rondgang door de archieven van deze en andere kranten bewijst ook dat er het afgelopen jaar veel is geschreven en gezegd over voeding. Niet gek dus als je het overzicht even kwijt bent. Daarom: wat gebeurde er in 2016 elke maand op voedselgebied?
Januari - Het DASH-dieet
De eerste maand van het jaar staat traditiegetrouw in het teken van ‘de knop moet om’. Op Google zochten we in januari dan ook massaal naar gezonde recepten en hoe we toch zo snel mogelijk weer wat konden afvallen. In tegenstelling tot december, waar het, als je Google mag geloven, lijkt alsof een slank lijf bijna niemand meer wat kan schelen.
Wat was in in januari 2016 hip en happening op voedselgebied? Volgens het Amerikaanse tijdschrift US News moesten we met zijn allen het DASH Dieet gaan volgen. Voor het zesde jaar op rij kwam DASH als beste uit de bus, aldus een team van experts. Het DASH Dieet is gericht op het verlagen van de bloeddruk en bestaat uit een erg gezond en gebalanceerd voedingspatroon.
Februari - Niks mis met bewerkt voedsel
In februari werd bij ons een voedingsangst weggenomen. Natuurlijk voedsel bleek namelijk helemaal niet beter dan eten uit een pakje. Tot die conclusie kwam de Wageningse hoogleraar voedseltechnologie Tiny van Boekel (64). Zijn advies: 'Niet bang zijn voor E-nummers.'
,,Van een heleboel producten dénken mensen dat het natuurproducten zijn. Maar dat zijn ze niet. Kaas groeit niet aan een boom. Brood kun je niet uit de grond trekken. Het is bewerkt voedsel. Met bewerkingen kun je levensmiddelen langer van gewenste kwaliteit houden. Ze stellen bederf uit en voorkomen ziektes. De grootste bedreiging voor de voedselveiligheid is tegenwoordig de kokende mens zelf. Die rommelt maar wat aan in zijn keuken. Niemand heeft daar controle op", aldus de hoogleraar.
De grootste bedreiging voor de voedselveiligheid is tegenwoordig de kokende mens zelf. Die rommelt maar wat aan in zijn keuken.
Hoogleraar Tiny van Boekel
Is industrieel bewerkt voedsel dan beter voor de gezondheid? ,,Ja. Tomatenpuree uit blik is bijvoorbeeld in veel opzichten gezonder dan verse tomaat. Tomaten bevatten lycopeen, een stof die heel gezond is. Maar de lycopeen zit opgesloten in cellen. Ons darmstelsel is niet in staat die cellen kapot te maken, zodat de stof vrijkomt en door het lichaam kan worden opgenomen. Maak je tomatenpuree, dan gaat de celstructuur kapot, komt het lycopeen vrij. De hoogleraar komt met nóg een voorbeeld: gedroogde soep. ,,Omdat de ingrediënten droog zijn, gebeurt er niks mee. Geen bederf. Geen kwaliteitsverlies. Geen verlies van voedingsstoffen. Verse soep die enkele dagen in de koelkast staat, bevat misschien wel minder vitamines dan de soep in dat pakje."
Onze excuses
Helaas kunnen wij deze social post, liveblog of anders niet tonen omdat het één of meerdere social media-elementen bevat. Aanvaard de social media-cookies om deze inhoud alsnog te tonen.
Maart - Rens Kroes en haar klei-dieet
Zelfbenoemde powerfoodgoeroe Rens Kroes verbaasde ons in maart met een bijzonder advies. Het zou volgens Kroes 'supergezond' zijn om drie weken lang, twee keer per dag, een glas klei te drinken. Maar enige navraag door deze krant leerde: het nuttigen van klei is allesbehalve onschuldig. Professor Koen Venema van de Universiteit van Maastricht riep zelfs op: 'Doe het vooral niet!'
De klei zou volgens Kroes vol zitten met onder meer kiezelzuur, fosfor, mangaan en kalium. De enzymen in de klei zouden het lijf helpen om goede mineralen te absorberen en overtollig vocht, pus en 'negatieve straling' af te voeren. Dat de enzymen in klei mineralen zouden opnemen, is volgens professor Venema bijzonder onwaarschijnlijk en eigenlijk onmogelijk. De wetenschapper hoopte daarnaast dat Rens geen gelijk had over de aanwezigheid van fosfor in de klein: ,,Fosfor reageert met water en geeft een vreselijke reactie".
Kroes krabbelde na alle klei-ophef een beetje terug en gaf haar 314.000 volgers op Instagram de tip om het volgen van het kleidieet even met de huisarts te overleggen. Ook nuanceerde ze de aanwezigheid van fosfor in haar 'supergezonde' klei-smoothies.
April - Korte metten met fabels In april was het wederom tijd voor opheldering. Martijn Katan (70), emeritus hoogleraar voedingsleer, maakte korte metten met 70 mythes op het gebied van eten en drinken.
In zijn boek Voedingsmythes, over valse hoop en nodeloze vrees, baseerde hij zich op 600 studies. Zijn boodschap: ,,Negeer het voedingsnieuws. Gewoon overslaan. Ga liever een boek lezen, lekker sporten of met je kinderen spelen.'' De 10 hardnekkigste fabels? Je leest ze hier.
Mei - Is melk nou wel zo goed voor elk? De oude, vertrouwde schijf van vijf kreeg een nieuwe look in 2016. En daar waren niet alle (zelfbenoemde) voedingsexperts het mee eens. In de maanden daarna werd er daarom volop gediscussieerd over de inhoud. Klopte die schijf wel? In mei speelde melk een hoofdrol. De 'witte motor' of 'witte sloper' stond namelijk gewoon in de schijf van vijf. Maar populair is de drank nog steeds niet echt. Reden genoeg om het consumeren van de drank weer nieuw leven in te blazen. Zo werd er in Amsterdam een heuse melkproeverij georganiseerd.
Helaas kunnen wij deze social post, liveblog of anders niet tonen omdat het één of meerdere social media-elementen bevat. Aanvaard de social media-cookies om deze inhoud alsnog te tonen.
Mensen zijn de afgelopen jaren wantrouwend geworden als het gaat om het drinken van melk. Was melk 'ooit nog goed voor elk', later bleek dat de populaire slogan vooral dienst moest doen om de overvloed aan melk in ons land weg te werken. En boeken als de Voedselzandloper en Melk, de witte sloper, waarin melk als ongezond en een te vermijden product wordt beschreven, deden de natuurlijke drank ook geen goed.
De Gezondheidsraad ziet sinds 2015 al geen reden om (volle) melk links te laten liggen: 'We kunnen zonder, maar kwaad kan het ook zeker niet.' Over de hormonen in melk, waar sommige consumenten bang voor zijn, zei Martijn Katan: ,,De hoeveelheid hormonen in melk is onzichtbaar klein. Zelfs in moedermelk of in spuug van een zwangere vrouw zitten al meer hormonen. We zouden iedere dag duizenden liters melk moeten consumeren voordat we een risicovolle hoeveelheid binnenkrijgen.''
We zouden iedere dag duizenden liters melk moeten consumeren voordat we een risicovolle hoeveelheid binnenkrijgen
Juni - Zijn dikke mensen ongelukkig? Word je depressief als je niet gezond eet? Helpt een pil met vitaminen en mineralen om somberheid te voorkomen? En waarom zijn dikke mensen vaker neerslachtig? Bij de Vrije Universiteit zoeken ze het uit, in een groot Europees project. Job van Kempen schreef er in juni over in Het Parool.
Aan een van de onderzoekers, prof. dr. ir. Marjolein Visser, vroeg hij: Waarom zijn dikke mensen vaker depressief? ,,Om verschillende redenen. Het kan komen door een negatief zelfbeeld. Of doordat zware mensen meer lichamelijke klachten hebben. Denk bijvoorbeeld aan gewrichtspijn of hartklachten. Dat vergroot ook de kans op somberheid. Het kan zijn dat dikke mensen meer ontstekingsreacties in hun lichaam hebben, die de kans op depressie vergroten. Zwaarlijvigheid, voeding en depressie hebben met elkaar te maken."
Visser denkt dat mensen zichzelf ongelukkig kunnen eten. ,, Als je veel eet als je je slecht voelt, word je dikker. Daarover voel je je slecht, waardoor je weer meer gaat eten en weer dikker wordt. Zo kan een depressie ontstaan."
Juli - Schimmel en rot is hot In juli schreef Anne Bonthuis in het weekendmagazine bij deze krant over een nieuwe culinaire trend: fermenteren. Zowel topkoks als hobbyisten hebben de eeuwenoude techniek van het fermenteren opnieuw omarmd en experimenteerden er in 2016 op los met schimmels, bacteriën en gisten. Rottend eten en drinken mag dan niet erg aanlokkelijk klinken, toch is het fucking magic, vindt een fermentatie-expert die onder de schuilnaam 'meneer Wateetons' het boek 'Over rot' schreef. ,,Droge, saaie gerstkorrels omtoveren tot een sprankelend biertje, van een zak rijst Japanse sake maken: het is toch fantastisch dat dat kan?''
,,Bijna iedereen eet elke dag wel iets dat gefermenteerd is, zegt hij. ,,Wat denk je van boter, yoghurt, kaas, brood, koffie, chocola, gedroogde worst en bier?''
Augustus - Dora en haar koekjes In augustus bleek: ongeoorloofde reclames voor voedingsmiddelen gericht op kinderen zijn nog steeds niet de wereld uit. Een onderzoek van de Stichting Reclame Code toonde dat aan. Nu, in december, weten we meer. Het is gedaan met kinderreclame voor ongezonde producten. De levensmiddelenindustrie stopt met de merkfiguurtjes op producten voor kinderen onder de zeven jaar. Ouders wordt zo hopelijk een hoop gejengel in de supermarkt bespaard.
Het verbod geldt alleen niet voor snoepgoed dat zich richt op kinderen ouder dan zeven. Deze snacks moeten, als ze gebruik willen maken van figuurtjes, voldoen aan bepaalde criteria. Mediawaakhond Foodwatch vindt die criteria veel te slap. ,,Zelfs zó slap dat chips en ijs nog als gezond kunnen worden bestempeld”, vertelt Sjoerd van der Wouw van Foodwatch. Grote kans dat er straks dus nog gewoon een stripfiguur op een zak chips staat, denkt Van der Wouw.
Zonder de merkfiguurtjes op de verpakking zou de verleiding voor kinderen om te zeuren om een bepaald product af moeten nemen. Maar het probleem van overgewicht wordt er niet mee verholpen, geeft ook de initiatiefnemer van het verbod toe.
September - Eieren zijn de menstruatie van een kip? September was een topmaand, als het gaat om voedingshypes. In NRC van 16 september verscheen een interview met de oprichters van de nieuwe dieethype The Green Happines, met een hoop ophef tot gevolg. Want wie net als schrijfsters Tessa en Merel green en happy wil worden, moet het leven grondig op de schop gooien. Om te beginnen: elke ochtend gorgelen met kokosolie (puur vet, aldus Martijn Katan). Daarnaast moeten we alle zuivel en al het vlees laten staan. Want: pure verzuring van het lichaam. Een gekookte eitje? Pas maar op. Je eet de volgens de dames 'de menstruatie van de kip'. En dat is geen aanrader. Nederland regeerde massaal. Columnist Nynke de Jong riep op om toch vooral frikandellen te blijven eten.
Het dieet is bedacht door Tessa Moorman en Merel von Carlsberg, twee jonge, aantrekkelijke diëtistes zonder enige wetenschappelijke achtergrond. Hun nieuwste boek ligt (met een recordaantal spelfouten) in de winkels voor een luttele 64 euro. Zo'n 200.000 Nederlandse vrouwen zouden het dieet volgen, of hebben gevolgd.
Het Voedingscentrum waarschuwde na het interview in NRC voor het dieet. Het zou volgens hen gevaarlijke tekorten aan voedingsstoffen en onherstelbare schade veroorzaken. De dames van The Green Happiness hielden zich angstvallig stil na alle ophef. De Nederlandse Vereniging van Diëtisten riep ze op het matje, maar de afspraak om met elkaar in gesprek te gaan werd afgezegd omdat de dames 'meer tijd nodig hadden'.
Na enige tijd reageerden de twee op hun weblog. Ze zijn van plan voortaan beter naar wetenschappelijk onderzoek over voedsel en producten te kijken. ,,Ook al vinden we niet alle kritiek leuk, we nemen gefundeerde kritiek graag ter harte. We realiseren ons dat onze uitspraken impact hebben en dat we kritisch moeten blijven kijken naar onderzoek. Tegelijk blijven we achter onze missie staan. Wij willen mensen inspireren om bewuster te leven.''
Oktober: De BN'er het het kookboek BN'ers die een kookboek schrijven. Het was een populaire tijdsbesteding voor veel celebrities in 2016. In oktober kwam onder meer het boek uit van hockeyster Ellen Hoog: 'In perfecte conditie'. Ook Fajah Lourens, Guus Meeuwis, Gordon, Tante Es, Yvon Jaspers en Miljuschka Witzenhausen schreven een eigen kookboek.
November: Het spruitje is geen vergruisde knikker Het spruitje is het nieuwe superfood. Nederland staat aan de vooravond van een heuse spruitjesrevival, weet tweesterrenkok Michel van der Kroft (46) van restaurant 't Nonnetje uit Harderwijk. Niet in de laatste plaats omdat deze oerhollandse groente door 'veredeling en doorontwikkeling' de laatste jaren steeds minder bitter is geworden. En omdat na Amerika nu ook Europa gaat ontdekken dat deze 'superfood' hartstikke gezond is. Je kan alle kanten op met de ooit zo verguisde groene knikker, schreef Marco van den Berg in november in deze krant.
'De spruit sterft nooit meer uit!', vinden Nederlandse spruitjesboeren. De spruit heeft in de afgelopen veertig jaar een grote ontwikkeling doorgemaakt. De spruit is steeds beter bestand tegen alle weertypes, maar is vooral ook milder qua smaak. Dat is een paar jaar geleden pas gelukt. Die bittere smaak had te maken met twee van de 120 supergezonde glucosinolates die in de spruit zitten. Die twee zijn er nu uit, tot opluchting van velen.
December: Back to basic Weg met de quinoa-salades en gepimpte liflafjes. Volgens Nederlands grootste kookgids Allerhande schaft de komende kerstpot vooral klassiekers als garnalencocktails en rollades. En o ja: het gourmetstel mag ook afgestoft worden. Annemart van Rhee schreef begin deze maand in deze krant over de nieuwe trend voor kerst: redelijk traditionele recepten, maar wel in verschillende variaties en met een hedendaagse twist.
Vier of meer gangen, ingewikkelde amuses, superfoods vermomd als bijgerechten en gepriegel met het afmonteren van sauzen. Zo zag het doorsnee Nederlandse kerstmenu er vijf jaar terug ongeveer uit. Kortom: een stressvolle exercitie die de amateurkok behoorlijk wat hoofdpijn en mislukte creaties opleverde.
Die spanning achter het fornuis willen we niet meer, meldt Rutger Anema, hoofdredacteur van Albert Heijns huisblad Allerhande. ,,We gaan meer dan ooit voor gemak en gezelligheid. Moeilijk gedoe met hippe kookboeken of je voordoen als masterchef blijken passé. En verder zijn we de foodtrends en gezondheidsrages met quinoa en supergras een beetje zat. Hadden we in de vorige feesteditie nog vier quinoasalades, Kerstmis 2016 is een terugkeer naar traditie, de comeback van klassiekers.'' Culinaire monumenten als garnalencocktails (van Hollandse garnalen), carpaccio's, rollades, varkenshaas en de onvermijdelijke chocolademousse werden veruit het meest aangeklikt en floreren dus in het magazine.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.
