Kritiek juristen klinkt misschien als geneuzel, maar is het niet

Staatsrechtgeleerden gebruiken grote woorden in hun kritiek op de nieuwste coronamaatregelen in Rotterdam en Amsterdam. De Leidse professor Wim Voermans vergelijkt vandaag burgemeester Aboutaleb zelfs met de Turkse president Erdogan: ze zetten allebei de grondwet opzij. De grote woorden voelen overdreven. Het mag ook best een toontje lager. Maar de staatsrechtgeleerden hebben wél een punt. De grondwet is geen geneuzel waar in tijden van crisis even geen tijd voor is. De grondwet legt vast hoe we in Nederland met elkaar omgaan. Daar moeten we zuinig op zijn. We kennen genoeg landen waar het anders gaat.

Om een eventueel misverstand weg te nemen: de bezwaren van juristen gelden niet de inhoud van de maatregelen. Ze zeggen niet dat een mondkapjesplicht geen goed idee is. Ze vragen alleen: zorg dat een maatregel een wettelijke basis heeft. Als het volgens de wet niet kan, pas de wet dan aan. Maar wel volgens de procedures die daar in onze rechtstaat voor zijn. Hoeft echt niet zolang te duren.

Een bestuurder die een maatregel neemt waarvan hij al wel vermoedt dat die juridisch eigenlijk niet kan, neemt het risico door de rechter te worden teruggefloten. Is dat erg? Nou, regels overtreden is niet het voorbeeld wat we van de overheid verwachten. Een rechterlijk vonnis waarin een bestuurder terecht wordt gewezen, ondermijnt het vertrouwen in die overheid.

Dat risico van terugfluiten lijkt overigens het grootst bij het idee om woningen binnen te dringen, gisteren door een aantal burgemeesters geopperd in deze krant. Een rechter zal bij een noodmaatregel toetsen of die nodig is, geschikt en evenredig. De mondkapjesplicht zou je in elk geval evenredig kunnen noemen: hij geldt alléén in drukke gebieden. Verder: het is de openbare ruimte en je kunt als burger ook ergens anders winkelen. Het recht om een woning te betreden tegen de zin van een bewoner, dat is een veel grotere inbreuk op de persoonlijke levenssfeer. Je hebt maar één thuis. 

Kortom, prima dat de burgemeesters willen optreden. Goed dat het kabinet ze de mogelijkheid heeft gegeven om maatwerk te leveren. Nu nog zorgen dat ze er niet de wet mee overtreden.