Allereerst even de feiten. In 2018 werden er 146.571 scheldtweets met het woord kanker de wereld ingeslingerd. Het aantal keren dat we een ander voor lieten gaan in het verkeer nam met 26 procent af in tien jaar tijd en 72 procent van de weginspecteurs krijgt met regelmaat de middelvinger. Alleen al in Rotterdam werden het afgelopen jaar 3618 burenruzies geregistreerd.

Dat is dus waarom Sire vanaf vandaag met een nieuwe campagne onaardig gedrag aan de kaak stelt. Of liever gezegd: ons oproept aardiger te zijn. Dat gebeurt met de slogan Doeslief, kort voor doe eens lief. Directeur Lucy van Helm lanceert hem met een beetje pijn in het hart. Want uit onderzoek blijkt: we zijn écht onaardiger voor elkaar geworden. ,,Dat is natuurlijk heel erg triest. Als je kijkt naar die burenruzies in Rotterdam, lijkt het aantal in eerste instantie nog wel mee te vallen. Maar als je het vertaalt naar heel Nederland, schrik je er van. Net als wanneer je ziet hoe vaak er wordt gescholden met het woord kanker. Absurde aantallen.’’

En het erge: onaardig gedrag is overal. In het verkeer, op social media, het openbaar vervoer, de politiek en de supermarkt. ,,We voeren campagne met 18 verschillende radiospotjes, maar we hadden er misschien ook wel 50 kunnen maken.’’ Van der Helm vraagt zich dan ook af hoe het kan. ,,We hebben in Nederland bijna allemaal een baan, een dak boven ons hoofd, het gaat best wel goed. En toch zie ik dan in Amsterdam een grote vrachtwagen die een krappe bocht moet nemen, met daarachter een werkmansbusje dat de signalen van de verkeerbegeleider negeert en begint te schreeuwen omdat hij niet opzij wil.’’

Dat soort gedrag fascineert psycholoog Paul van Lange, hoogleraar psychologie aan de VU, mateloos. ,,Iedereen wil hetzelfde: meer aardigheid.’’ Of, om precies te zijn 74 procent van de ondervraagden ondersteunt een campagne over het onderwerp. Toch zijn er blijkbaar hindernissen, die zorgen dat Nederland als geheel helemaal niet zo veel aardiger wordt.

Goed om in dat kader te onthouden: we vinden onszelf van nature aardiger dan ‘de rest’. Morele superioriteit, heet dat. Daarnaast gaan we ervan uit dat al die anderen, vooral de mensen die we niet kennen, vooral uit eigenbelang handelen. ,,Dat maakt de kans kleiner dat we aardig doen tegen anderen.’’ Waarom zouden we: zij denken ook alleen maar aan zichzelf. En we houden er als mensen ook helemaal niet van om ons anders te gedragen dan ‘de anderen’. Als die niet aardig zijn, zijn wij het dus ook niet.

Zo kan het dat er vooral tegen onbekenden soms heel onaardig wordt gedaan. Het goede nieuws: dat gebeurt lang niet altijd bewust. Van Lange: ,,Een bumperklever heeft vaak gewoon haast om naar huis te komen. Die is zich helemaal niet bewust dat de bestuurder bij wie wordt gebumperkleefd zich helemaal kapot ergert. ’’ Hetzelfde geldt voor luid bellen in de trein. ,,De beller wil zich graag gewoon extra goed verstaanbaar maken, vanwege het achtergrondgeluid.’’

Het advies van de gedragswetenschapper: begin met nadenken over de gevolgen van gedrag, ga er daarnaast van uit dat anderen het helemaal niet zo slecht bedoelen en oh ja, denk niet dat je een uitslover bent door gewoon eens een beetje aardig te doen tegen een onbekende. ,,We zijn vaak wel aardig tegen de mensen in onze eigen omgeving. Maar juist leuk en aardig gedrag dat onverwacht komt, heeft hele grote effecten. Een voorbijganger die tien minuten de tijd neemt om een slachtoffer van bijvoorbeeld een ongeluk gerust te stellen, kan jaren therapie voorkomen.’’

Voor iedereen die dit artikel niet leest, zijn er vanaf vandaag de spotjes, posters en een social media actie met die ene slogan: ‘doeslief’. Het is een simpele uitspraak om onaardig gedrag aan de kaak te stellen. Op 7 maart zullen studenten in het kader van de campagne overigens social media afstruinen om met de #doeslief te reageren op haatberichten. Donderdag is het dus oppassen geblazen, voor alle Nederlanders die met het verkeerde been uit bed zijn gestapt of gewoon hun knorrige zelf zijn.