Klimaatrapport: Het hoeft niet allemaal minder, maar het moet wel totaal anders

Wetenschappers van over de hele wereld hebben voor de zesde keer sinds 1990 op een rij gezet wat er aan nieuwe kennis is verworven over klimaatverandering. Deel een van dit zesde rapport verscheen in augustus en ging over de oorzaken, deel twee vorige maand ging over de gevolgen en nu is er deel drie over de te nemen maatregelen.

Overigens schrijven de wetenschappers die maatregelen niet voor, ze zetten mogelijkheden op een rij. Omdat dit soms dicht bij elkaar ligt, duurde het vaststellen van de samenvatting voor beleidsmakers dit jaar langer dan ooit: de presentatie van het rapport moest er zelfs een halve dag voor worden uitgesteld. Ontwikkelingslanden willen niet te beperkt worden in hun mogelijkheden tot economische ontwikkeling, vleesproducerende landen maakten bezwaar tegen een term als ‘plantaardig dieet’, maar het rapport zoals het er nu ligt is uiteindelijk wel aanvaard door bijna alle landen van de wereld.

Nodig is een verregaande transformatie van belangrijke economische sectoren. ,,Het is niet voldoende om, zoals nu gebeurt, op zoek te gaan naar de goedkoopste manier om de uitstoot te verminderen, er is echt een systeemverandering nodig”, zegt Heleen de Coninck, een van de vijf Nederlandse onderzoekers die aan het rapport hebben bijgedragen. Zij is hoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven en aan de Radboud Universiteit Nijmegen. ,,We moeten ons anders gaan gedragen.”

Ze geeft transport als voorbeeld. ,,Het is niet genoeg om de 8 miljoen auto’s die nu in Nederland rijden te vervangen door 8 miljoen elektrische auto’s. De productie daarvan levert namelijk ook weer uitstoot op.” In plaats daarvan moet het automatisme om in de eigen auto te stappen verdwijnen. ,,Wat kunnen we lopen, fietsen, steppen, met de tram of met een deelauto doen? Hoe kunnen we onze goederen anders vervoeren? Dit heeft grote gevolgen voor hoe je je steden inricht, en in wat voor infrastructuur je investeert.”

Het is maar één voorbeeld, en het kan, mits regeringen radicale besluiten durven te nemen. ,,De helft van de huizen die in 2050 op de wereld staan, moet nog gebouwd worden”, zegt De Coninck. Ze ziet tal van goede voorbeelden in woonwijken over de hele wereld. ,,Maar we moeten voorkomen dat nieuwe steden die ontstaan toch weer autosteden worden.” Dat wil dus niet per se zeggen: minder reizen. Wel: anders reizen.

Professor Kornelis Blok van TU Delft schreef ook mee aan het IPCC-rapport en zet in de volgende video een aantal belangrijke punten op een rijtje:

Het rapport wijst op het belang van innovatie, de haalbaarheid van maatregelen en gedragsaspecten. Onderzoek wijst uit dat mensen meer bereid zijn tot veranderen dan de overheid vaak denkt. ,,Beleidsmakers gaan ervan uit dat mensen vooral worden gedreven door geld, maar mensen willen best het goede doen, mits ze niet het gevoel hebben dat ze dat als enige doen”, zegt De Coninck. ,,Niemand wil gekke Henkie zijn.” En mag het wat makkelijker? ,,De overheid kan wel subsidieregelingen openstellen voor het verduurzamen van je huis, maar je moet van goede huize komen om alle formulieren te snappen.”

Sinds Rusland Oekraïne is binnengevallen gaan er ook stemmen op om maar even pas op de plaats te maken met de energietransitie. ,,Dat is een logische reflex, maar niet wetenschappelijk onderbouwd”, zegt ze. Er zijn nu grote zorgen over graanleveranties uit Oekraïne. ,,Maar het probleem is niet dat in de wereld onvoldoende vruchtbare landbouwgrond is. Het probleem is dat driekwart daarvan wordt gebruikt voor de productie van veevoer.”

Bekijk hieronder al onze video’s over klimaatverandering: