Consument misleid: supermarkten zijn geregeld vaag over waar producten echt vandaan komen

Supermarkten zijn vaak te vaag over de herkomst van producten. Zo vaag, dat je als klant niks hebt aan de informatie die ze geven. Neem vlees van Albert Heijn. Die verkoopt biefstuk op de website waarvan de kalfjes zijn geboren in een van deze tien landen: Nederland, Ierland, Verenigd Koninkrijk, Italië, Oostenrijk, Duitsland, Denemarken, Polen, Slovenië of België. Mysterieuzer nog is de toevoeging dat ze daarna zijn grootgebracht in een van deze tien landen óf in Australië. 

,,Consumenten willen graag weten waar producten vandaan komen", weet Babs van der Staak, woordvoerder van de Consumentenbond. ,,Vanwege duurzaamheid bijvoorbeeld of omdat ze zich zorgen maken over dierenwelzijn. Of omdat ze producten buiten de EU niet vertrouwen.” De Consumentengids die vandaag bij de leden op de mat valt, geeft meer voorbeelden. Zoals honing met als herkomst 'een EU-land’. Of nog bonter: de honing van Melvita en Langnese. Dit zijn gemengde honingsoorten uit landen ‘uit de EU’ of ‘buiten de EU'. Dat kan dus letterlijk overal in de wereld zijn. 

De fabrikanten houden zich niet aan de regels, aldus de Consumentenbond. ,,Producenten zijn verplicht om de herkomst te vermelden en dan is het logisch dat consumenten willen weten waar iets vandaan komt.” Van der Staak wijst erop dat onlinesupermarkten bij de herkomst vermelden: ‘zie verpakking'. ,,Maar die zie je pas als je boodschappen zijn bezorgd. Daar schiet je niets mee op.”

Het Voedingscentrum biedt hulp op de site, maar de praktijk is weerbarstig. The Meat Lovers hebben Angusburgers ‘uit Australië’, maar in kleine letters staat op het etiket dat ze ook uit de Verenigde Staten kunnen komen, zo meldt het artikel in de Consumentengids.

Om het nog verwarrender te maken: niet alle producten zijn gebonden aan regels. Bij zogenoemde samengestelde producten hoeven fabrikanten de herkomst niet te vermelden. Zelfs als er alleen maar water aan vlees is toegevoegd (en dat gebeurt nogal eens) dan is het geen puur product meer en dan hoeft die herkomst er niet meer op de staan, volgens de EU-regels. ,,Dat is ook het geval als er kruiden aan vlees zijn toegevoegd", aldus Van der Staak. ,,Of zelfs alleen zeezout en peper. Of marinade aan een speklapje. Dan hoeft de herkomst er niet meer op te staan.” Omdat de Europese Commissie nu werkt aan betere regels, vragen consumentenorganisaties in Europa hier aandacht voor.

In de tussentijd kun je als consument niet veel doen. ,,Als je het belangrijk vindt om wel de herkomst te kennen, dan kun je een ander product kiezen. Dus geen hamburger bijvoorbeeld, want die is bewerkt, maar puur vlees en daar zelf kruiden aan toevoegen omdat daar wel de herkomst op moet staan.” Dat is wel een tijdelijke oplossing. ,,Die regelgeving moet beter.” 

Albert Heijn en Jumbo werden in 2018 nog op de vingers getikt, omdat ze de mist ingingen met fruit en groente. Het was Foodwatch die de klacht indiende. Er stonden meerdere landen vermeld, of de informatie ontbrak, of was soms onjuist. ,,Wij vinden het belangrijk dat er transparantie is voor consumenten", legt campagnevoerder Frank Lindner van Foodwatch uit. ,,Dan kunnen ze op de juiste manier hun aankoopbeslissing nemen.”

,,We komen gekke dingen tegen", zegt Lindner. ,,Zoals producenten die op de verpakking zetten ‘Hollandse gehaktballetjes’. Dan zullen er zeker mensen zijn die denken dat er Nederlands vlees is gebruikt, terwijl dat niet het geval hoeft te zijn. Het vlees kan uit andere landen komen en dat is niet te zien bij een samengesteld product als een balletje gehakt.”

Ook in de supermarkten kloppen de schapkaartjes geregeld niet. ,,Vooral bij groente en fruit speelt dat”, meldt Lindner. ,,Dan staat bij het schap rode paprika uit Spanje maar dan kijk je op de plastic verpakking en zie je dat ze uit Nederland komen. We zijn nu schapkaartjes aan het onderzoeken en de eerste signalen wijzen erop dat er veel misgaat bij supermarkten. Transparantie is hartstikke nodig.”

Etiketten zijn volgens Foodwatch trouwens een complete studie waard. ,,We hebben een 15-puntenplan gemaakt waar etiketten aan moeten voldoen, zoals realistische afbeeldingen. En wist je dat de maximale lettergrootte op een etiket kleiner is dan de minimale lettergrootte van tijdschriften en boeken?” Over die afbeeldingen gesproken, een Foodwatch-volger spotte onlangs snoeptomaatjes in een plastic beker. ,,Daarop stond een Hollands molentje. Land van herkomst: Marokko.”

Meer weten over hoe het zit met je eten? Beluister hier onze podcast Koken&Weten (die je ook vindt bij Spotify en Apple). Alle afleveringen vind je ook hieronder. 

Bekijk hier onze video’s over Koken & Eten: