Je glaasje melk is spotgoedkoop: dat zorgt ervoor dat vlinders, insecten en vogels verdwijnen

Het is een van de goedkoopste drankjes die je kunt drinken: melk. Boer Jack legt in De prijsknaller uit dat boeren veel koeien hebben die veel produceren. ,,Veel melk op de markt, dat komt de prijs niet ten goede”, zegt hij in de uitzending vanavond. Nederland telt 16.000 melkboeren, die samen 14 miljard kilo melk per jaar leveren (ze rekenen in kilo's in plaats van liters in die branche).

De prijs die de boeren krijgen voor een kilo melk schommelt al jaren rond de 35 cent. Die enorme melkplas resulteert in vele kazen, pakjes boter en kuipjes yoghurt, maar ook in vele literpakken melk. Om toch een boterham te kunnen blijven verdienen zijn boeren meer melk gaan produceren. Ook boer Jack, die samen met zijn vrouw het bedrijf runt. De kosten zijn namelijk wel gestegen en de kiloprijs niet. Het gevolg: boeren zijn efficiënter gaan werken om de kosten laag te houden. Toch verdient hij maar net boven het minimumloon en houdt nauwelijks geld over om tegenvallers op te vangen of om investeringen te doen. 

Om al die koeien te voeden, gebruiken boeren 30 procent van het hele oppervlak van ons land voor gras. Dat gras is zelfs efficiënt, want dat heeft tegenwoordig veel meer blad dan stengel. Daar kunnen koeien beter melk van geven. Het ‘supergras’ maakt niet iedereen blij. Ecoloog Ron van 't Veer vindt die knalgroene velden meer weg hebben van een woestijn. Er broeden bijvoorbeeld weinig vogels in. Je ziet ook minder vlinders en insecten. Het is vergelijkbaar met een industrieterrein, niet met natuur, vindt hij.

Boer Jack kan zich kruiden en onkruiden niet veroorloven, juist omdat hij de productie hoog moet houden. Daar zitten namelijk minder voedingsstoffen in. Het effect: de boeren drukken een grote stempel op de biodiversiteit van ons land, aldus onderzoeker Kim van der Leeuw. Van 't Veer: ,, In een goed weiland vind je witte, roze en gele bloemetjes. Dan is een veld kruidenrijk.” Maar met zo'n weiland gaat de boer failliet, weet hij. 

Het systeem houdt de boeren in de tang. Boeren die het anders doen. Biologisch-dynamische boeren bijvoorbeeld. Die hebben hogere kosten, maar krijgen ook meer geld voor hun melk. Per saldo verdienen zij niet meer dan hun reguliere collega’s, maar de natuur vaart er wel bij. Het grote melkbedrijf FrieslandCampina betaalt meer, maar is dat voldoende? Van der Leeuw vindt de paar cent niet voldoende omdat de kosten voor de biologisch boerende ondernemers niet opwegen. 

Van de 11.000 aangesloten boeren van FrieslandCampina zijn 700 onderweg ‘planet proof’ te worden. ,,We moeten versnellen”, erkent Jeroen Elfers van het zuivelbedrijf. Dat kan alleen met elkaar, maar de meeste partijen denken vooral aan hun eigen portemonnee. Consumenten voor wie natuur na aan het hart ligt, hebben de keuze. Zowel in reguliere supermarkten als in biologische supermarkten is zuivel te koop van boeren die geen groene woestijnen creëren.

De prijsknaller is een tv-programma van KRO-NCRV. Elke vrijdag avond op NPO3 om 20.25 uur. 

Inspiratie en tips vind je in de video's hieronder: