Suikertaks is géén betutteling: ‘Ongezond eten stimuleren is juist betutteling’

Een op de vijf Nederlanders beweert verslaafd te zijn aan suiker. Onderzoeksbureau OnePoll ondervroeg duizend mensen in opdracht van Air up, fabrikant van een drinksysteem dat water op smaak brengt met geur. De grote boosdoener is volgens het onderzoek niet ons eten, maar wat we drinken. Van de ondervraagden geeft meer dan de helft aan dat hun behoefte aan zoetigheid voortkomt uit suikerhoudende dranken.

Volgens het onderzoek is bijna de helft van de ondervraagden voor een zogenoemde suikertaks. Concreter dan in het regeerakkoord van het huidige kabinet is er niet eerder over zo’n belasting op suikerhoudende dranken gesproken. Preventie heeft volgens hoogleraar economie van de volksgezondheid Jochen Mierau meer gezondheidswinst opgeleverd dan het genezen van ziekten. Toch gaat bij de hoogleraar de vlag nog niet uit. ,,Heel eerlijk denk ik niet dat die suikertaks er gaat komen.”

Er komen een paar studies, daarna gaat de Belastingdienst de uitvoering van een suikertaks lastig vinden en dan wordt alles op de lange baan geschoven, voorspelt de aan de Rijksuniversiteit Groningen verbonden Mierau. Is hij pessimistisch? Ook vier jaar geleden leek een suikertaks binnen handbereik. Er kwam een staatssecretaris voor preventie en die stelde een preventieakkoord op. De suikertaks werd onder druk van de voedingsindustrie met een veto buiten het akkoord gehouden.

,,We zien een herhaling van zetten van de tabakslobby”, zegt gezondheidseconoom Mierau. ,,Ontkennen dat het schadelijk is, dan volhouden dat het een individuele keuze is, dan dat het de industrie werkgelegenheid oplevert en natuurlijk in elke stap dat verdere regulering het einde van een bepaalde markt betekent. Zoals het rookverbod het einde van de horeca zou worden.”

De tabaksindustrie bracht wetenschappers in Amerika op een idee. Ze ontdekten dat enge foto’s, zoals op pakjes sigaretten, ook waarschuwend werken op flessen frisdrank. Door dergelijke afschrikwekkende foto's nam de verkoop van frisdrank met zeventien procent af. Leuk, zegt longarts en anti-tabaksindustrieactivist Wanda de Kanter, maar niet genoeg. ,,Zoals altijd zijn prijs én beschikbaarheid belangrijkere factoren.”

Ondertussen modderen we door, vat Mierau samen, die tevens wetenschappelijk directeur is van de Aletta Jacobs School of Public Health. ,,We blijven overgewicht zien als individuele verantwoordelijkheid”, zegt hij. ,,Maar we leven in een omgeving die aanzet tot overgewicht, waarbinnen we geacht worden om zelf de gezonde keuze te maken.”

Het bevorderen van gezondheid wordt al snel als betutteling gezien, weet ook Maartje Poelman, universitair hoofddocent consumptie en gezonde leefstijl aan de Wageningen Universiteit. Net als Mierau vindt ze dat de huidige omgeving juist betuttelt om óngezonde keuzes te maken. Poelman pleit voor een betere balans tussen gezonde en ongezonde voeding. Met een pakket aan maatregelen: van een verbod op reclame gericht op kinderen onder de 18 jaar voor producten die buiten de Schijf van Vijf vallen tot scherpere criteria voor fastfoodrestaurants in de buurt van scholen.

De suikertaks en het verlagen van btw op groente en fruit zijn een mooi begin om overgewicht aan te pakken, stelt het Voedingscentrum. Tot het zo ver is, blijft de organisatie adviseren suikerhoudende dranken in te wisselen voor water, koffie en thee. En wetenschappers kunnen niet veel meer dan uitleggen waarom suiker zo slecht is en blijven pleiten voor een suikertaks. Dat daar nog werk te verrichten is, blijkt uit het onderzoek van Air up. 32 procent van de Nederlanders is zich niet bewust van de hoeveelheid suiker in eten en drinken. Een glas cola bevat bijvoorbeeld zeven suikerklontjes.

We krijgen daarmee al snel meer suiker binnen dan het lichaam nodig heeft. Het lichaam kan suiker volgens hoogleraar diabetologie Hanno Pijl zeer beperkt opslaan. Een teveel aan suiker wordt daarom opgeslagen als vet, zegt Maria Hopman, hoogleraar integratieve fysiologie aan de Radboud Universiteit. Het resultaat: inmiddels heeft 37 procent van de Nederlanders matig en 14 procent ernstig overgewicht.

We moeten voor obesitas doelen stellen, zegt Mierau. ,,Doelen die net zo dwingend zijn als de uitgangspunten van het klimaatakkoord. Stel je een wekelijkse persconferentie over de obesitascijfers voor. Als verbetering achterblijft, volgen maatregelen. Alle zakken chips uit de supermarkt, alle frisdrank uit de schoolkantines en een suikertaks instellen.”

Het lichaam slaat een teveel aan suiker op als vet. Maar overgewicht is geen individueel probleem. Het probleem is dat suiker zo gewoon en vanzelfsprekend is geworden. Het kan helpen om suiker iets minder aantrekkelijk te maken en gezondere keuzes juist aantrekkelijker. Een suikertaks is onderdeel van de aanpak om de balans te herstellen.

Bekijk hier onze video’s over Koken & Eten: