Uniek praktijkexperiment in supermarkten met prijsverhogingen voor ongezonde producten

De supermarkten zijn geselecteerd in buurten waar relatief veel mensen een ongezonde leefstijl hebben. Zij leven volgens de onderzoekers gemiddeld zes jaar korter en vijtien jaar minder in goede gezondheid dan mensen met een hoger opleidingsniveau.

In de testsupermarkten worden gezonde producten zoals volkorenpasta en vezelrijke ontbijtgranen een jaar lang op ooghoogte geplaatst. In de rekken voor impulsaankopen bij de kassa zijn geen chocoladerepen te vinden, maar bijvoorbeeld ongezouten nootjes. En in de schappen worden gezonde producten aangeprezen met een duimpje of smiley. 

Luister voor het laatste nieuws naar de AD Nieuws Update:

De onderzoekers mogen wekelijks de prijzen aanpassen van een afgesproken aantal producten. Onderzoeker Josine Stuber: ,,We maken de ongezondere kazen iets duurder en de gezondere iets goedkoper. Met een kaartje vestigen we de aandacht op de tijdelijke prijsverlaging. Dat we dit als onderzoekers mogen doen, is uniek. Voor supermarkten liggen prijsverhogingen natuurlijk gevoelig.’’

,,Het aanbod en de acties in supermarkten zijn nu primair gericht op stimuleren van ongezond eten en drinken,” zegt Carolien Martens van de Hartstichting, die het onderzoek mee financiert. ,,Dat moet anders. Tussentijdse resultaten in een virtuele supermarkt laten zien dat veranderingen in de supermarkt op een positieve manier ingezet kunnen worden. Op die manier maak je een gezondere keuze makkelijker voor de consument.”

Uit het vooronderzoek in een virtuele supermarkt bleek dat meerdere veranderingen tegelijk het meeste effect hebben. Gezonde producten worden vaker gekocht als ze meer worden uitgelicht en goedkoper zijn, terwijl ongezonde producten tegelijkertijd duurder worden gemaakt. Of consumenten ook in een échte supermarkt gezondere alternatieven kopen na dit soort veranderingen, gaan de onderzoekers nu dus testen. 

Centraal in het onderzoek staat het ‘nudgen’ van de supermarktbezoekers. Nudgen is een techniek uit de gedragspsychologie, waarbij mensen subtiel worden gestimuleerd om zich op een gewenste wijze te gedragen. In dit onderzoek wordt gekeken of het koopgedrag verandert, als gezonde voedingsmiddelen gepromoot worden. Ook wordt onderzocht of dit op termijn zorgt voor een lager cholesterolgehalte, een lagere bloeddruk of een gezonder gewicht - en daarmee een lager risico op hart- en vaatziekten. 

De Raad voor de Volksgezondheid & Samenleving (RVS) pleitte er vorige week nog voor dat de overheid gezond eten meer moet promoten, en meer moet doen om ongezond gedrag tegen te gaan. Het adviesorgaan en ook het RIVM pleiten voor verlaging van de btw op groente en fruit, een verbod op reclame voor ongezond voedsel en invoering van een suikertaks. Gemeenten moeten bovendien de bevoegdheid krijgen om het aantal snackbars en andere fastfoodzaken te beperken. Het tegengaan van ‘gezondheidsachterstanden’ in de samenleving moet wettelijk worden vastgelegd, stelt de raad in een adviesrapport. 

Supermarktketen Dirk van den Broek startte onlangs een petitie met als inzet de verlaging van btw op groente en fruit (van 9 naar 6 procent). De supermarkt vindt het niet kunnen dat gezonde, verse producten vaak duurder zijn dan ongezonde boodschappen. Verschillende gezondheids- en consumentenorganisaties pleiten al langer voor een langer belastingtarief op groente en fruit, en een hogere belasting op producten met veel suiker.