Zo beschadig je je lichaam als je te veel zout eet (en dat doet bijna iedereen)

Wetenschappelijk BewezenIn de videoserie (W)etenschappelijk Bewezen beantwoorden hoogleraren brandende vragen over ons eten. In deze aflevering legt hoogleraar Marianne Geleijnse uit wat de gezondheidsrisico's van te veel zout eten zijn.

Redactie Koken&Eten 16 feb. 2021

Zout behoort tot één van de primaire smaken. Je hebt verschillende soorten: keukenzout, himalayazout, zeezout. Lekker op je eitje. Maar wat is het eigenlijk? En wat doet het met je lichaam? Op die vraag geeft Marianne Geleijnse, hoogleraar voeding en hart- en vaatziekten aan Wageningen University & Research, antwoord.

,,Keukenzout bestaat grotendeels uit natriumchloride, waarvan 40 procent uit natrium en 60 procent uit chloride”, legt professor Geleijnse uit. ,,In het lichaam hebben alle soorten zout ongeveer dezelfde werking. Het één is niet veel gezonder dan het ander.”

Vochtbalans

Wanneer we het over de gezondheidseffecten hebben van zout, draait het eigenlijk om natrium. Dit is namelijk essentieel voor de vochtbalans in ons lichaam. ,,Dit is belangrijk omdat de mens voor meer dan de helft uit water bestaat. We hebben maar weinig zout nodig om te kunnen functioneren”, zegt Geleijnse. ,,In borst- en babyvoeding zit nauwelijks zout. Zodra we opgroeien en mee gaan eten met de pot, schiet die zoutinname omhoog en raken we gewend aan de zoute smaak.”

Te veel zout?

Sommige voedingsstoffen krijgen we te weinig binnen, maar dit geldt zeker niet voor zout. ,,Nederlanders eten gemiddeld 9 gram zout per dag, terwijl de Gezondheidsraad aanraadt maximaal 6 gram per dag te eten”, zegt Geleijnse. Vier op de vijf Nederlanders eet meer zout dan goed voor ze is, en dat kan belangrijke, nadelige gevolgen hebben.

,,We hebben een ingenieus regelsysteem dat ervoor zorgt dat water en zout ons lichaam in- en uitgaan. Natrium houdt vocht vast, terwijl kalium - een ander mineraal dat je onder andere binnenkrijgt door groenten en fruit - ervoor zorgt dat je meer water kwijtraakt. Het systeem van die waterhuishouding is heel belangrijk voor je bloeddruk”, aldus Geleijnse.

Dit systeem is belangrijk omdat zout ervoor zorgt dat je lichaam vocht vasthoudt, waardoor de druk in je bloedvaten toeneemt, zegt Geleijnse. ,,Je hart moet harder werken om het bloed in je lichaam rond te pompen, daardoor gaat je bloeddruk omhoog. Een hoge bloeddruk is een belangrijke risicofactor voor het krijgen van een hartaanval of een beroerte. Dit is een sluipend proces, want je bloeddruk gaat tijdens het leven maar met kleine stapjes omhoog: je merkt het niet echt. Pas op latere leeftijd komen de problemen aan het licht. Minder zout eten helpt om die bloeddruk weer naar beneden te krijgen. Het is ook goed om daarbij extra kalium te eten.”

Overuren draaien

Ten tweede zorgt te veel zout eten voor nierschade. Je nieren moeten al het zout dat je eet verwerken, en ervoor zorgen dat je al het natrium weer uit plast. In je nieren zitten filters die afvalstoffen uit je bloed halen. ,,Als je nieren overuren moeten draaien omdat je zoveel zout eet, raken die filters beschadigd”, vertelt Geleijnse. ,,Ook dat zorgt ervoor dat je bloeddruk omhoog gaat. Dit verhoogt de kans op hart- en vaatziekten.”

Waarom er zout in je eten zit

Zout zit ook in producten waarvan je het niet verwacht, zoals cornflakes, taart, zoete drop en ijs
Marianne Geleijnse

Driekwart van het zout dat je binnenkrijgt, zit al verwerkt in eten dat je koopt. Geleijnse: ,,Slechts een kwart voeg je thuis zelf toe of zit van nature in je eten. Levensmiddelenfabrikanten voegen het zout meestal toe vanwege de smaak, maar soms ook om technologische redenen.” Bij kaas zorgt zout ervoor dat de korst zich goed vormt en dat de kaas lekker stevig wordt. ,,Zout zorgt ook voor een betere houdbaarheid van producten. Het zit in veel gewone voedingsmiddelen zoals brood, kaas, vleeswaren, soepen en sauzen. Ook kant-en-klaarmaaltijden, snacks en pakjes en zakjes bevatten veel zout: het is nu eenmaal een goedkope smaakmaker. Zout zit ook in producten waarvan je het niet verwacht, zoals cornflakes, taart, zoete drop en ijs.”

Maar wat kan je eraan doen om niet te veel zout binnen te krijgen? ,,Probeer zoveel mogelijk zelf te koken met verse ingrediënten", raadt Geleijnse aan. ,,En als je dan zout wil toevoegen, doe dat dan liever aan tafel en niet tijdens het koken. Aan tafel heb je namelijk meer zicht op hoeveel je toevoegt.” In de supermarkt verkopen ze ook light zout, hiervan is twee derde van het natrium vervangen door kalium: ,,Dat is veel beter voor je bloeddruk.” Als je uiteten gaat kun je altijd vragen of ze wat minder zout in je eten willen doen. ,,Of vraag of ze het apart willen serveren, suiker zit toch ook niet op voorhand al in je koffie?”

Wil je minderen met zout, maar vind je het niet zo lekker? ,,Houd dan vol”, tipt Geleijnse. ,,Je smaakpapillen hebben gewoon even de tijd nodig om zich aan te passen.”

Bekijk hier de video's over Koken & Eten: