Leids mysterie: zo komt de Vollersgracht aan zijn naam

Straatnamen vertellen vaak veel over de geschiedenis van een stad. Over beroemde inwoners of in dit geval: veelvoorkomende beroepen.

De Leidse Jaap Moggré deed onderzoek naar de geschiedenis van de Vollersgracht en deelt dit op zijn website. Zo weten we dat de straat zijn naam te danken aan de vele vollersbedrijven die daar zaten, rond de 16e eeuw. Deze bedrijven waren onderdeel van de lakenindustrie waar Leiden in die tijd beroemd om was.

Volders of vollers waren ambachtslieden. Hun taak was het vollen (laten vervilten) van een wollen weefsel, waardoor de stof steviger en waterdicht werd. Dit deden ze door het weefsel onder te dompelen in een bak met water, soms aangevuld met urine, zeep of een soort vettige klei.

Door het weefsel met de voeten (of hamers) aan te stampen verviltte en kromp de stof. Zwaar werk dus! De ambacht verdween door de komst van volmolens en later machines die het zware werk van de mensen overnamen.

Het water dat werd gebruikt om de wol te spoelen, kwam gewoon in de grachten terecht. Je kunt je dus voorstellen dat dit onderdeel van het ‘laken maken’ voor flink wat vervuiling zorgde. En als we het onderzoek van Jaap mogen geloven, hing er in die tijd dan ook een hevige stank rondom deze gracht.

Om de binnenstad te redden van deze vervuiling, besloot het stadsbestuur in 1611 dat de volmolens naar de overkant van de Oude Vest werden verplaatst. Juist: naar de straat die nu de Volmolengracht heet. Zo kon het vervuilde water voortaan verder de stad uit worden gepompt.

De Vollersgracht werd uiteindelijk in 1861 gedempt, net als veel andere grachten in die tijd.