Behandelaars kunnen zo op een makkelijke manier inschatten wie risico loopt op terugval en welke behandeling nodig is.

De universiteiten van Binghamton (New York) en Pittsburgh legden vrouwen die hersteld waren van hun depressie plaatjes met boze, blije, verdrietige en neutrale gezichtsuitdrukkingen voor. Ze ontdekten dat een abnormale reactie op de negatieve plaatjes samenhangt met de kans om binnen twee jaar opnieuw depressief te worden.

De resultaten die onlangs in het wetenschappelijke tijdschrift Psychophysiology verschenen, zijn van groot belang, stelt het Universitair Medisch Centrum Groningen. ,,Dit kan ons helpen depressie preventief te bestrijden'', zegt cognitief neurowetenschapper Marie-José van Tol. Daarmee kan bespaard worden op hoge zorg- en verzuimkosten.

Het UMCG doet aan de hand van vragenlijsten, MRI-scans en pupilmetingen onderzoek naar het voorkomen van terugval na een depressie. ,,Het meten van de pupil is een relatief makkelijke en goedkope methode. Die kan dus in de toekomst mogelijk ingezet worden in de huisartsenpraktijk om te voorspellen wie het risico loopt op terugval.''

Ruim een miljoen Nederlanders kampt met een depressie. De kans dat ze na herstel opnieuw depressief worden is zo'n 50 procent. Het risico op een terugval loopt op na een tweede en derde depressie (respectievelijk 70 en 90 procent).

De Groningse onderzoekers kunnen uit de pupilreactie afleiden hoe iemand die depressief is geweest emotionele informatie verwerkt. ,,Als informatie relevant is, reageert de pupil sterker'', zegt Van Tol. ,,In angstige of verdrietige situaties wordt de pupil groter.''

Ook kijken de onderzoekers of de pupilreactie samenhangt met de controle die het brein heeft over stemmingen. Ze verwachten dat als het brein minder controle heeft over emoties, de pupil minder groot wordt. ,,Als iemand boos naar je kijkt, kun je de situatie zo interpreteren dat jij je minder rot voelt. Daar heb je de controlefunctie van je brein voor nodig'', legt Van Tol uit. ,,Bij mensen met een depressie is die emotionele controle in het brein minder goed. Als er iets negatiefs gebeurt, reageren mensen die kwetsbaar zijn voor depressies sneller met een negatieve stemming. Als de pupil niet goed reageert, betekent dit dat het brein geen controle heeft over de emoties.''

Het UMCG onderzoekt of uit de pupilreactie af te leiden is welke therapie het beste werkt om een terugval te voorkomen. Eerder onderzoek wijst uit dat cognitieve therapie effectiever is in het voorkomen van een nieuwe depressie dan het blijven slikken van antidepressiva. Deze therapie kan patiënten helpen bij het vergroten van de controle over hun emoties, verwachten de onderzoekers.

,,Op het gebied van preventie is veel te winnen'', zegt van Tol. ,,Huisartsen en behandelaars moeten zich er bewust van zijn dat je bij mensen die hersteld zijn iets kunt doen om een terugval te voorkomen. Je kunt veel eerder met de juiste therapie beginnen.''

Het onderzoek van het UMCG, waarvoor nog steeds deelnemers worden gezocht, loopt tot eind volgend jaar.