Programmeren voor kleuters: aan de slag met algoritmen

Mobiele telefoons, televisie, huishoudelijke apparatuur; we doen steeds meer automatisch. Daarom sorteren basisscholen voor op een toekomst vol technische snufjes. Die moeten de kinderen van nu leren begrijpen.

En daar kan je niet vroeg genoeg mee beginnen, vinden ze op openbare basisschool Lyts Libben in Berlikum. In groep 1/2 leren de kleintjes nu al programmeren. Maar een computer of tablet is de grote afwezige tijdens de les. ,,Het gaat om de grammatica van het programmeren, dat de leerlingen leren in stapjes te denken,'' verklaart directeur Janneke Grijpma.

Samenwerken
Hoe dat gaat? Juf Wike tovert een groen vel papier met 16 vakken erop getekend tevoorschijn, en legt dat op tafel. De kleintjes zitten in een kring om haar heen. ,,Ik heb hier een hond, en een waterbak. Jullie moeten de pijltjes zo neerleggen dat de hond bij de waterbak komt,'' legt ze uit. Maar schuine stapjes zijn verboden.

De kleintjes steken hun vinger zo hoog mogelijk in de lucht om de beurt te krijgen. Maya (6) mag een poging doen. Geconcentreerd legt ze drie pijltjes naar voren neer en twee opzij. ,,Wie denkt dat Maya het goed heeft gedaan?'' vraagt juf Wike. Nee, haar klasgenoten zijn het er niet allemaal mee eens. Nynke mag de fout herstellen. ,,Er hoort een extra pijltje opzij bij,'' zegt ze. En inderdaad, dan komt de hond wel bij de waterbak.

Is dit programmeren? Ja, dat is het, zegt de juf. ,,Een computer denkt namelijk ook in stapjes.'' Bovendien krijgen ze andere vaardigheden mee: kritisch denken, samenwerken, problemen oplossen. ,,Volwassenen vragen snel iemand om hulp als ze iets niet voor elkaar krijgen. Kinderen gaan zelf aan de slag en ze krijgen het nog voor elkaar ook,'' merkt Grijpma.

Via het programmeren leren leerlingen bijvoorbeeld problemen op te knippen in stukjes en zelf op te lossen. Scholen die wél een beeldscherm in de klas willen gebruiken, kunnen zelf nieuwe lessen toevoegen. ,,Als ze de manier van denken begrijpen, is het makkelijker om op een computer te programmeren,'' zegt Remco Pijpers van Kennisnet.

De afgelopen 4 weken testte Lyts Libben de lessen programmeren in alle groepen. Over 2 weken kunnen alle basisscholen in Nederland de leerlijn raadplegen.

De roep om geschikt lesmateriaal kwam vanuit het onderwijs zelf. Bij Kennisnet en brancheorganisatie PO Raad klopten tal van scholen aan voor advies. Wat moeten ze de kinderen leren op het gebied van programmeren? Hoe toetsen ze de kennis? ,,Scholen boden ad hoc lessen programmeren aan. Ze misten materiaal dat ze gestructureerd en ook bij rekenen of taal kunnen gebruiken,'' aldus woordvoerder Annemieke Kooper van de PO Raad.

Computerexpert
Twee schoolbesturen in Gelderland en Friesland gingen met de vragen aan de slag. Samen met SLO, het nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, maakten ze een pakket voor de groepen 1 tot en met 8 én de onderbouw van het voortgezet onderwijs. ,,Nu sluiten de lessen in al die leerjaren op elkaar aan,'' zegt Allard Strijker, leerplanontwikkelaar ict. Vanaf groep 1 gaan ze aan de slag met algoritmen en het herkennen van patronen.

Met de lessen hoopt de Friese Onderwijsgroep Fier, die meebouwde aan de lessen, de kinderen klaar te stomen voor een toekomst vol apparaten. ,,20 jaar geleden vond je het geweldig als kinderen een powerpoint konden maken in groep 8. Nu leren ze dat al in groep 4. De ontwikkelingen gaan zo snel,'' verklaart directeur-bestuurder Mark Vrolijk. Dat betekent niet dat alle kinderen computerexpert moeten worden. ,,Mijn kinderen denken dat geld uit de muur komt. Ze moeten leren begrijpen hoe dat werkt,'' zegt Grijpma.

De kleuters op Lyts Libben zijn goed op weg. ,,Wat doen jullie in stapjes?'' vraagt juf Wike. Danique springt op: ,,Haren vlechten!'' Klasgenoot Bente vertelt: ,,Ik maakte eerst een staart. Toen deed ik de ene kant over de andere en zo verder. En toen deed ik er weer een stiekje in.''