Reclassering wordt voorzichtiger: ‘Jij hebt toch ook kinderen?, vragen ze dan’

‘Jij hebt toch ook kinderen?’ Toezichthouder Peter weet wel beter dan ingaan op zo’n vraag. Zeker sinds hij toezichthouder is van de gevaarlijkste cliënten die bij de Reclassering Nederland binnenkomen. Die zijn soms nog maar tiener als ze liquidaties plegen, of verwikkeld raken in keiharde drugshandel. Doorgewinterde criminelen ook, die zonder uitzondering nietsontziend te werk gaan. ,,Ze zijn gewelddadig, manipulatief, je moet continu op je hoede zijn.”

Je tussen hen begeven, ook beroepsmatig, kan fatale gevolgen hebben. Dat bleek onlangs nog, toen advocaat Derk Wiersum van kroongetuige Nabil B. op straat werd doodgeschoten, vermoedelijk in opdracht van de voortvluchtige crimineel Ridouan Taghi.

Als zulke mensen weten dat je kinderen hebt, kan je zomaar chantabel worden, of gevoelig voor bedreigingen. ,,Daarom ben ik niet onder mijn eigen naam op sociale media te vinden.” En daarom gebruikt Peter ook in deze krant niet zijn eigen naam. Want mensen uit bendes zoals die van Taghi komen niet alleen in de rechtbank en gevangenis terecht, ze moeten ook naar Reclassering Nederland, waar hij als toezichthouder werkt, voor beoordeling als ze nog in de gevangenis zitten en voor begeleiding als ze na hun straf op vrije voeten komen. 

Soms zijn ze daar zelf niet blij mee, omdat het hun ambities in het criminele milieu dat ze niet willen verlaten doorkruist. In andere gevallen zijn andere misdadigers uit hun netwerk boos, omdat ze niet willen dat een bendelid aan een nieuw leven op het rechte pad begint.

De consequenties zijn heftiger dan in het verleden. De nieuwe generatie kent geen enkel respect voor politie, justitie en het rechtssysteem in Nederland. Daarom gaat ook het werk bij de reclassering er anders aan toe, tenminste als het gaat om een ‘kleine’ groep van zo’n 150 van deze supergeharde criminelen. In totaal is de reclassering jaarlijks bij zo’n 70.000 cliënten betrokken. 

Directeur Johan Bac: ,,De verdachten en veroordeelden hebben zwaardere misdrijven op hun naam staan, maken deel uit van een criminele organisatie. En wij staan als Reclassering Nederland in de frontlinie. We stappen niet weg, we nemen onze verantwoordelijkheid, maar wel op een andere manier, met een speciaal regime voor geharde verdachten en veroordeelden.”

Het is uniek voor Reclassering Nederland dat medewerkers nu met zijn tweeën optrekken, bij contact met een van de gevaarlijke cliënten. En terwijl die organisatie nu juist meer de wijken intrekt, worden deze afspraken gemaakt op extra beveiligde locaties. Daarbij ligt de nadruk veel meer op ‘beheersing en controle’ in plaats van begeleiding en hulp. 

Bac: ,,Van oudsher richten we ons op resocialisering, in deze gevallen veel meer op controle bijvoorbeeld door elektronisch toezicht. Met een aantal mensen kunnen we later wel aan de slag om hulp en perspectief te bieden, maar er zijn ook cliënten die hebben laten zien dat ze dat niet willen. Ze kiezen opnieuw voor de criminaliteit.” 

Peter: ,,Je hebt altijd hoop dat je iemand op het rechte pad kan helpen, maar bij velen van deze groep is dat ijdele hoop.” Soms zijn toezichthouders zoals zij de enige connectie met de ‘gewone’ samenleving, bijvoorbeeld voor mensen die afkomstig zijn uit criminele families.

Niet dat de reclassering zich neerlegt bij het bestaan van een stel onverbeterlijke misdadigers, die wachten tot ze opnieuw hun gang kunnen gaan. Bac: ,,Onze missie blijft gedrag veranderen en herhaling voorkomen. We laten niet los en geven niet op, maar trekken wel meer grenzen. In een aantal gevallen zullen we als we alles hebben geprobeerd en de risico’s oplopen weer terugverwijzen of cliënten weigeren. Dan kan het zijn dat verdachten en veroordeelden weer binnen komen te zitten, of langer in de gevangenis blijven. Het is de vraag wat dat oplost, maar we moeten alerter zijn op veiligheid.”

_{Lees verder onder de foto}

Zo kan het niet dat iemand die op een dodenlijst staat, zich moet melden voor een werkstraf, die bijvoorbeeld buiten of in een groep wordt verricht. Bac: ,,We kennen voorbeelden van mensen die zich daarvoor melden met kogelvrije vesten, omdat ze bang zijn voor een liquidatie.”

Er zijn veertig medewerkers die met de extreem geharde criminelen werken binnen de drie disciplines toezicht, advies en werkstraf, volgens het nieuwe model dat in het afgelopen jaar vorm kreeg. Om te bepalen of verdachten en veroordeelden onder dat regime vallen wordt een analyse gemaakt volgens een ‘stoplichtmodel’. Wie onder rood valt komt in het strenge bewind, bij de categorie geel kijken deskundigen extra mee. Medewerkers kunnen zich aanmelden en worden pas na een uitgebreide screening toegelaten als begeleider. Bac: ,,We laten niet iedereen toe.”

Bac: ,,Al 200 jaar was resocialisatie naast controle onderdeel van ons werk. Met de meeste cliënten bereiken we nog steeds onze doelen: een veilige terugkeer naar de samenleving, voorkomen dat ze in herhaling vallen en nieuwe slachtoffers maken. Maar bij anderen is dat moeilijker geworden en we weten: dit gaat niet zomaar voorbij. We zullen jaar in jaar uit schouder aan schouder moeten werken met politie, justitie, gemeentes en al onze partners. We zijn bezig het probleem aan te pakken, maar dat doen we wel op een veilige manier.”