De Xenos in Oldenzaal: een 78-jarige vrouw vergeet bij de kassa haar portemonnee en de klant achter haar ziet dat. Maar deze vrouw waarschuwt niet, ze neemt de portemonnee mee. Op donderdag 12 januari laat de politie de beelden van de bewakingscamera zien in Onder de Loep, het opsporingsprogramma van RTV Oost. 

De Oldenzaalse - een gewone vrouw zonder strafblad- geeft zich meteen aan. Justitie haalt de video direct van de buis en internet, maar het is te laat: de beelden zijn volop gedeeld op internet. Op de populistische site Dumpert wordt het filmpje bijna een half miljoen keer bekeken. De Oldenzaalse krijgt een stortvloed van beledigingen van anonieme 'reaguurders' over zich heen. De dag erna berooft zij zich van het leven. Het is niet duidelijk of de zelfdoding een direct verband heeft met de beelden of de scheldpartijen.

De familie heeft niettemin het Openbaar Ministerie gevraagd eens kritisch te kijken naar de criteria voor het tonen van herkenbare beelden. OM-topman Ernst Pols in Rotterdam zegt dat deze zelfdoding de eerste zou zijn, die mogelijk een relatie heeft met een opsporingsprogramma en de impact van de internetreacties daarna.

Spijkerhard
Pols is mede-verantwoordelijk voor het uitzenden van beelden in het landelijke programma Opsporing Verzocht. De officier was niet betrokken bij de afweging in Twente, heeft die ook niet nader onderzocht, maar gelooft in de juiste afweging. ,,Bij moord en doodslag is evident dat er wat moet gebeuren. Hebben we de boef op beeld? Doen, spijkerhard. Maar winkeldiefstallen... Juist daar worden die discussies heel intens en stevig gevoerd. Privacy speelt een ongelofelijk grote rol. Dit was niet bepaald de moord op John F. Kennedy.''

Persofficier van Justitie in Almelo Mariëlle Hartman stelt dat er altijd van alle kanten van een zaak gekeken, ook naar de privacy en effecten van internet. ,,Dat is ook in deze zaak gebeurd.'' Ook met de wetenschap van nu, staat het OM achter het besluit de beelden uit te zenden. ,,Dit was niet op het randje.'' Er waren ook geen aanknopingspunten meer om de diefstal op te lossen, dus wordt gekeken of er verzwarende omstandigheden zijn die uitzending rechtvaardigen.  

Hartman stelt dat uit de beelden blijkt dat de vrouw geen impuls- of gelegenheidsdief is. ,,Het is een gerichte actie.'' Op niet vertoonde beelden zou te zien zijn dat de vrouw meerdere kansen heeft 'om tot inkeer te komen'. In de portemonnee, zat 'meer dan 50 euro'. Hartman wil het exacte bedrag niet zeggen.

Proportionaliteit
Criminoloog Judith van Erp vindt dat de 'proportionaliteit' volstrekt weg is. ,,Het heeft er schijn van dat heel makkelijk voor het uitzenden van de beelden is gekozen; dan hebben we de zaak maar opgelost. Ik zie hier geen beroepscrimineel aan het werk, ik zie een impulsieve daad. En is het een zwaar delict? Als je weet hoe makkelijk beelden via internet worden verspreid en de gevolgen daarvan, dan lijkt me dit niet de goede manier.''

Van Erp onderzocht jaren geleden het fenomeen opsporingsprogramma's. Ze constateert dat de regionale uitzendingen, zoals Onder de loep, vooral honderden kleinere diefstallen en vernielingen tonen. En omdat de regionale omroepen minder geld hebben voor reconstructies, leunen ze sterk op de beelden van beveiligingscamera's, waardoor relatief kleine misdrijven een flinke inbreuk op de privacy van een verdachte hebben, als die herkenbaar wordt getoond.

Pols weigert het OM als 'mede verantwoordelijke' te zien voor de digitale schandpaal na een uitzending van een opsporingsprogramma. ,,Zijn wij verantwoordelijk voor wat er op internet gebeurt? Je kunt zeggen: als wij niet uitzenden, dan kunnen zij er ook niets mee. Ergens houdt onze verantwoordelijkheid en rol op.''