Dit is waarom veehouders meer koeien zijn gaan nemen: Aan een melkkoe verdien je zo 1-2-3 nog niks

Eind 2019 zijn er zo'n 30.000 melkkoeien bij gekomen. Maar dat kon toch niet, uitbreiden? 
Uitbreiding hangt samen met de zogeheten fosfaatrechten. Fosfaatrechten - simpel gezegd het recht om een poepende koe te hebben - kun je kopen. Aan het prijsverloop van die rechten is ook te zien dat boeren aan het einde van het jaar meer mestrechten begonnen te kopen. 

Toen de boerenprotesten tegen een mogelijk gedwongen inkrimping van de veestapel begonnen, liepen de prijzen namelijk. Met die mestrechten alleen ben je er overigens nog niet: boeren kunnen koeien erbij nemen als ze naast die fosfaatrechten ook een (omgevings)vergunning hebben die nog ruimte biedt voor een uitbreiding.

Waarom hebben de boeren meer koeien genomen?
Ze vrezen dat ze door milieumaatregelen straks minder koeien mogen houden. Terwijl ze wel geïnvesteerd hebben in bijvoorbeeld stallen, investeringen die ze alleen kunnen terugverdienen met een minimum aantal koeien. 

Verder bleek bij eerdere maatregelen steeds dat de boeren die de meeste koeien hadden het beste af waren. Ook vorige keren breidde de veestapel steeds uit vlak voor een nieuwe maatregel.

Is dat niet duur, zo'n melkkoe?
Jazeker. Het dier zelf kost tussen de 850 en 1700 euro. Maar de fosfaatrechten voor een melkkoe lopen gauw richting de 10.000 euro. Het duurt daardoor jaren voor een boer echt iets aan een koe verdient, omdat zo’n dier na aftrek van kosten (voor bijvoorbeeld voer) maar zo’n 1500 euro oplevert aan melk.

Dat er meer melkkoeien bij zijn gekomen, is dat erg?
Het is maar hoe je het bekijkt. Voor het tweede jaar op rij is in Nederland de fosfaatuitscheiding gedaald. Dat komt vooral doordat er minder dieren zijn. Nu wil het geval dat de overheid bezig is om varkensboeren uit te kopen, uit milieuoverwegingen. Met 180 miljoen euro denkt het rijk driehonderd varkensbedrijven te kunnen saneren. 

Toeval wil dat de toename met 30.000 koeien vergelijkbaar is met de veestapel van zo’n driehonderd melkveeboeren. Dus waar aan de ene kant wat verdwijnt, komt er aan de andere kant wat bij. Wat mogelijk dus weer opgekocht moet worden.

Had niet voorkomen kunnen worden dat boeren nog konden uitbreiden?
Ja en nee. Vast staat dat de boeren die meer koeien hebben genomen niks verkeerds hebben gedaan: het mocht gewoon. Fosfaatrechten zijn gewoon te koop (of te leasen, dat kan ook). Alleen, het rijk had toen de stikstofcrisis zich aandiende ervoor kunnen kiezen direct te beginnen met het opkopen van fosfaatrechten van boeren die wilden stoppen. 

Dan was waarschijnlijk de prijs van die fosfaatrechten opgelopen, waardoor het moeilijker was geworden om ze te verwerven, en dus je bedrijf te kunnen uitbreiden. Maar in Den Haag was de coalitie daar, onder druk van de boerenprotesten, niet voor te porren.