Sinds gemeenten in 2015 verantwoordelijk zijn geworden voor de jeugdzorg, gaat het bergafwaarts. Iedereen is het erover eens dat een flinke verbouwing nodig is.

Laten we iets leren van hoe de coronapandemie wordt aangepakt. Vergelijk jeugdzorg, vooral zware jeugdhulpverlening, met de intensive care. Natuurlijk moet er geld naar de ic. Maar alleen meer ic-bedden is niet de oplossing. Die ligt buiten het ziekenhuis. Mensen moeten hun gedrag aanpassen om de pandemie niet verder te verspreiden: afstand bewaren, handen wassen, mondkapjes.

Dat geldt ook voor jeugdzorg: de druk op jeugdhulpverlening kan alleen verminderd worden door het gedrag buiten de jeugdzorg aan te passen. Centraal staat hierin de sociale basis van het kind: gezin, familie, kinderopvang, school, woonwijk, huisartsen, jeugdgezondheidszorg (consultatiebureau). Het heeft geen zin om via gespecialiseerde hulp het kind te 'repareren', als het daarna terugkeert naar die onveranderde sociale basis, als deze niet goed is. Door die te verbeteren (investeren in preventie), kunnen we de druk op jeugdzorg en gespecialiseerde jeugdhulpverlening verlichten én de ontwikkelkansen voor kinderen vergroten. Hiervoor is een landelijke, dekkende preventie-infrastructuur nodig, waarbinnen scholen, kinderopvang, wijkbureaus en de jeugdzorg samenwerken én effectieve interventies kunnen plaatsvinden. Hoe sterk de sociale basis ook is, er zullen altijd gezinnen zijn die gespecialiseerde hulp nodig hebben. Maar door vroegtijdig signaleren, neemt het risico op langdurige bijwerkingen af.

De financiën worden bij deze stelselwijziging verdeeld over drie pijlers: 15 procent voor universele preventie, gericht op welbevinden, participatie en gezondheid, gericht op alle kinderen; 35 procent voor selectieve preventie, gericht op kinderen en gezinnen waarvan we weten dat ze extra hulp nodig hebben; 50 procent voor geïndiceerde preventie en behandeling door jeugdzorg: hulp en bijstand als het misgaat. Het meeste geld gaat weliswaar naar de jeugdhulpverlening, maar die is ook het duurst. Dat geldt in de gezondheidszorg ook voor een ic-bed. Dit voorstel komt uit de denktank De Jeugdsprong, een samenwerking tussen FNV Zorg & Welzijn en Stichting Beroepseer voor stevige veranderingen in de jeugdzorg.

De denktank werkt van onderop aan een breed gedragen jeugdzorgadvies en bestaat uit verschillende expertises. Inmiddels doen duizenden mee aan de ontwikkeling van een advies dat op 17 mei wordt gepresenteerd. 

Paul van der Velpen is adviseur publieke gezondheid en lid van de Denktank Jeugdsprong.