Eerste eindexamens in Oss waren voor meiden in de Naaischool

Het afgelasten van de centraal schriftelijke eindexamens komt behoorlijk aan. Scholen maken van de nood een deugd en doen er alles aan om de nu nog resterende schoolexamens voldoende gewicht en betekenis te geven. Maar de examenlichting 2020 moet het doen met een nogal aangetast overgangsritueel. De vlaggen zullen wel wapperen maar de feestelijkheden zullen ingetogen zijn. 

Eindexamens worden er in Oss al sinds het einde van de negentiende eeuw afgenomen. De eerste examenkandidaten waren meisjes. Zij zaten op de Naaischool die in 1875 op verzoek van pastoor-deken Van de Laar werd opgericht door de zusters van Liefde in het Leonardusgesticht aan de Arendsvlucht. 

Na de lagere school waren er in Oss voor jongens en meisjes geen mogelijkheden om door te stromen naar algemeen voortgezet onderwijs of beroepsonderwijs. Dergelijke opleidingen ontbraken in Oss en de mogelijkheid om in Den Bosch naar de Rijks HBS te gaan of in Nijmegen naar de HBS of het gymnasium van het Canisius College (opgericht 1900) was voor weinigen weggelegd. Op de vroege lijsten van geslaagden komen in 1913 en 1914 zodoende de namen voor van Osse welgestelden zoals de kinderen van de huisartsen Verbeek en Wasmann en de fabrikant Elsbach. Verbeek stuurde zijn dochters bovendien naar een kostschool van de zusters Urselinen in Maastricht waar Jo en Annie in 1924 en 1926 hun HBS-diploma haalden. 

In Oss waren het voorlopig de vlijtige handwerken die de klok sloegen. De meisjes van de Naaischool, die later wat chiquer de Modevakschool ging heten (vanaf 1930 in de Torenstraat) konden een 'lingerie-diploma' halen, voor 'het knippen, maken en verstellen van onderkleeren en eenvoudig huisgoed' of een 'costumiere-diploma' voor het maken van kinder- en damesjaponnen.

In 1909 kreeg Oss ook een vervolgopleiding voor jongens die bij gebrek aan een schoolgebouw in januari 1910 in de Monsterstraat van start ging. Deze ambachtsschool begon met 62 leerlingen uit Oss, Berghem, Schaijk, Heesch en Geffen. Voor algemeen voortgezet onderwijs zorgden in 1918 de fraters met hun Ulo (school B) aan de Eikenboomgaard. De Karmelieten stichtten het jaar daarop de Middelbare Handelsschool die opging in het in 1923 opgestarte Carmelcollege, de langverwachte HBS. Het laatste eindexamen van de Handelsschool vond plaats in juli 1926. Alle zes de kandidaten slaagden. 

In 1927 werd in Oss het eerste HBS-eindexamen afgenomen. Er waren vier kandidaten, drie van hen slaagden. Dat waren A. van Dijk, N. Ploegmakers en G. Vemer. In Den Bosch slaagde dat jaar aan de Rijks HBS ook de Osse Greta Hes en aan het St. Janslyceum Antoon Beumes. Voor meer examenkandidaten zorgden in de jaren daarna de in 1924 opgerichte Mulo voor Meisjes en de in 1928 gestarte Landbouwschool. Daar werden in 1930 de eerste diploma's uitgereikt aan negentien geslaagden. Het gehele college van B en W was daarbij. Later dat jaar kregen de school een nieuw onderkomen aan de Kruisstraat.