Ambtenaren proberen regelmatig ‘onafhankelijk’ onderzoek te beïnvloeden
Ambtenaren proberen regelmatig de inhoud van politiek gevoelige onderzoeken te beïnvloeden die onafhankelijk zouden moeten zijn. Zo luidt de harde conclusie van een commissie die signalen hiervan heeft onderzocht.
Het gaat om studies door het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC) dat niet zelden het beleid van ministers bepaalt, maar dat ook controleert en soms dus kritisch is. Het ministerie probeert echter met regelmaat de uitkomsten te beïnvloeden, zegt de commissie.
Die noemt het werk door het WODC van de laatste jaren overigens niet waardeloos. Er zijn geen aanwijzingen dat ‘opzet, uitvoering of conclusies’ van onderzoek ‘op grote schaal zijn aangepast’. Wel is bij ‘ten minste enkele onderzoeken’ de conclusie aangepast.
Ook noemt de commissie de pogingen onderzoek te beïnvloeden, ook als die niet slagen, een ‘aantasting van de integriteit’. Vooral bij ‘politiek gevoelige onderwerpen’, staat de ‘deugdelijkheid van onderzoek’ wel degelijk ‘onder druk'.
Gecamoufleerd
De onafhankelijkheid van het onderzoeksinstituut van het ministerie van Justitie en Veiligheid staat sinds een jaar ernstig ter discussie. Toen sloeg in Nieuwsuur een medewerker alarm dat onderzoeken onder druk van ambtenaren zouden worden beïnvloed om het gewenste resultaat te bereiken. Een onderzoeksconclusie zou zijn ‘gecamoufleerd’, zodat die toenmalig minister Ivo Opstelten politiek beter zou uitkomen in een discussie over drugsbeleid. ,,Wij kunnen met wat we nu hebben niet instemmen’’, stelde een topambtenaar van het ministerie in een mail aan de WODC-onderzoekers.
Sturing
Minister Grapperhaus gelaste daarop drie onderzoeken, deze is de laatste in die serie. Eerder werd al geconcludeerd dat het WODC de klokkenluider en haar melding niet serieus genoeg had genomen. Van de beïnvloeding door ambtenaren zei een commissie dat onderzoeksrapporten een enkele keer ‘onbehoorlijk’ zijn beïnvloed, maar dat die ‘sturing’ niets afdeed aan de betrouwbaarheid van de rapporten van het WODC.
Nu stelt de derde onderzoekscommissie echter dat sprake is van ‘een terugkerend patroon’ waarin beleidsmedewerkers van het ministerie proberen onderzoeken te beïnvloeden. Hierdoor moeten onderzoekers ‘in een spel van duwen en terugduwen’ hun ‘inhoudelijke onafhankelijkheid steeds opnieuw bevechten’.
Weerstand
Ruim een kwart van de ondervraagde WODC-onderzoekers zegt de afgelopen twee jaar ongewenste invloed van medewerkers van het ministerie te hebben ervaren. Meestal ‘bieden ze met succes weerstand’, maar ‘dat lukt niet altijd’.
Ten tijde van minister Opstelten ging dat heel ver, zegt een ondervraagd onderzoeker. ,,Het regime Opstelten streefde zijn eigen waarden na.’’ Een ander zegt: ,,Er wordt op allerlei manieren op allerlei mensen druk uitgeoefend.’’ Weer een WODC’er zegt: ,,Nu is het ‘Beleid vraagt en wij draaien’. Het lukt niet om zelf kritisch eigen onderzoek te agenderen.’’ Een collega zette ‘dingen in voetnoten’ die hij ‘liever in de hoofdtekst had gezet’. ,,Ik heb mijn verlies genomen.’’
Publicatie uitgesteld
De uitkomst is pijnlijk voor het ministerie, want het departement doet het liefst en vaak een beroep op de kennis bij het WODC. Beleid wordt vaak gestoeld op de gegevens die onderzoekers daar genereren. Het WODC wordt ook ingezet om beleid te controleren. Volgens de commissie is het ‘aannemelijk’ dat bij ‘ten minste enkele onderzoeken’ de conclusie werd aangepast. In andere gevallen werd gaandeweg ‘de onderzoeksvraag bijgesteld’, de methode van onderzoek ‘gewijzigd’, of ‘publicatie uitgesteld’.
Incident Grapperhaus
In het onderzoek is ook nog een pikant incident te lezen met het ministerie. Zo liet vorig jaar maart de persvoorlichting van minister Grapperhaus een persbericht uitgaan, waarin stond dat uit WODC-onderzoek bleek dat het aantal overvallen daalde door een intensievere aanpak. Het causale verband tussen het beleid en de dalende misdaadcijfers bleek echter helemaal niet uit dat onderzoek. Het bericht werd buiten medeweten van het WODC gestuurd. ,,Kennelijk gaat men ervan uit dat niemand die rapporten leest en dat het effect van de eerste klap in de publiciteit het belangrijkste is.’’
Maatregelen
Om schoon schip te maken, is de directeur van het WODC al eerder vertrokken. Hoewel hij de kritiek van de klokkenluidster wegwuifde, pakte hij alsnog zijn biezen toen bleek dat de noodkreet van de vrouw niet goed was opgepakt. Volgens de commissie moet er regelgeving komen dat ministers en staatssecretarissen geen aanwijzingen meer geven. Ook zou het moeten verhuizen, want nu zit het WODC nog op de veertiende etage van het ministerie. ,,Een nieuwe vestigingslocatie is noodzakelijk.’’
Grapperhaus onderschrijft die conclusies .
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
COMMENTAAR28
We moeten niet naïef zijn over de intenties van China
De Verenigde Staten willen dat Nederland exportbeperkingen oplegt aan chipmachinefabrikant ASML dat geen technologie meer zou moeten leveren aan China. Het kabinet voelt daar vooralsnog weinig voor, maar toch moeten we niet naïef zijn over de bedoelingen van het regime in Peking, schrijft politiek verslaggever Hans van Soest in dit commentaar. -
PREMIUM
Bart maakte legendarische foto Rutte in de Oval Office: 'Hij pakte onmiddellijk de telefoon’
Alle voorpagina’s toonden deze week een foto van premier Mark Rutte met een gezicht alsof hij dagelijks de groten der aarde belt vanuit het Oval Office. De Amerikaanse president Joe Biden stond er vaderlijk glimlachend bij. -
11
Minister Adema weer door het stof over mestregels: had Kamer beter moeten informeren
Landbouwminister Piet Adema erkent dat hij de Tweede Kamer beter op de hoogte had moeten houden van de gang van zaken rond de strengere mestregels waar Nederland van de Europese Commissie aan moet gaan voldoen. Hij had een ‘aanvullend signaal’ moeten geven over de zorgen die daarover leefden in Brussel, vindt hij achteraf. Dat hij dat naliet zegt hij te betreuren. -
PREMIUM
Zelden was Nederlands bezoek aan Amerikaanse president zó spannend: ‘Rutte zit tussen twee vuren’
Premier Mark Rutte en minister Wopke Hoekstra brengen vandaag een bezoek aan de Amerikaanse president Joe Biden in het Witte Huis. Nederlandse premiers kwamen in het verleden al vaker over de vloer in Washington, maar zo spannend als vandaag was het zelden. -
Beter Eten
Maca-poeder zou wonderen doen in de slaapkamer, maar ‘sekskroket’ werkt misschien beter
In de rubriek Beter Eten schrijft gezondheidsjournalist Tijn Elferink over wat hem opvalt op het gebied van eten en drinken. Een Peruaans poedertje zou zorgen voor een boost van je libido. Waarom je een spannende avond toch beter met een sekskroket kunt beginnen.
-
Rutte en z’n ploeg gaan naar Davos, complotsfeer of niet
Het kabinet reist deze week ‘gewoon’ weer af naar Davos, waar het World Economic Forum samenkomt. En negeert daarmee de angst van complotdenkers die er een wereldwijde schaduw-regering in zien. -
-
-
PREMIUMeigen tuin eerst
Dit moet je weten over snoeien: ‘Bomen en struiken hebben geen voordeel bij het afhakken van ledematen’
Snoeien, stekken, planten, verpotten, zaaien en schoffelen. Tuingoeroe Romke van de Kaa helpt een handje. -
PREMIUM8
Waarom het loont om toch even het eerste loonstrookje van 2023 te checken
Het eerste salaris van 2023 staat op je rekening. Waarschijnlijk zie je een hoger nettosalaris dan vorig jaar, want veel werkenden in loondienst gaan er dit jaar op vooruit. Maar dat is niet het enige wat dit jaar anders kan zijn. Experts leggen het uit.