Bijleveld stapt alsnog op als Defensieminister: ‘Ik wilde doorgaan’

Bijleveld wilde ‘de opdracht voltooien’ om de tolken die in Afghanistan zijn achtergebleven ‘en die op ons rekenen’ in veiligheid te brengen. ,,Dat wilde ik waarmaken”, zei ze op het ministerie van Defensie. ,,Maar ik constateer dat mijn aanblijven onderwerp van discussie is geworden. Daarom kan ik niet meer de verantwoordelijkheid dragen voor míjn mensen. En ik wil niet dat ik mijn mensen in de weg sta.” 

Ze zei niet onder politieke druk te zijn opgestapt. Wel is ze ‘verbaasd’ over de gevolgen van de aangenomen moties van afkeuring. Haar D66-collega van Buitenlandse Zaken, Sigrid Kaag, trad gisteravond al af. Bijleveld ‘maakte haar eigen afweging’: ,,Doorgaan met de taak waar ik voor sta.”

Een motie van afkeuring wordt gezien als ‘gele kaart'. Opstappen is dan ook niet gebruikelijk, als de Kamer dat wil kan het een motie van wantrouwen aannemen. Die kreeg echter geen steun van een meerderheid. Toch ontstond er vandaag een crisissfeer rond het CDA. Het zou gek ogen, klonk het binnen de partij, dat Bijleveld bleef terwijl Kaag ging. Bijleveld ontbrak bovendien vandaag bij de ministerraad - zonder opgaaf van redenen.

CDA’ers benadrukken dat Bijleveld er zelf voor heeft gekozen om vandaag alsnog te vertrekken. Wel is er druk overlegd op ‘een moeilijk moment’. ,,Ze kwam tot de conclusie dat dit de enige weg was, ze wil geen onderdeel van de discussie worden”, zei partijleider Wopke Hoekstra.

,,Ze is zeer betrokken, maar wil ook verantwoordelijkheid nemen in deze lastige situatie. Ze wil zelf geen onderdeel van de discussie zijn. Dat vind ik enorm jammer, maar ik heb dat te respecteren.”

Hoekstra begrijpt dat Bijleveld ‘uiteindelijk’ ook koos voor de uitgang. ,,Ze wil als minister ‘niet in de weg lopen’, daarvoor is het onderwerp te groot.”

Demissionair premier Mark Rutte vindt het ‘bijzonder spijtig’ dat Bijleveld opstapt, maar ‘respecteert het besluit’ na de ‘flinke tik’ van de Kamer: ,,Ze was als een vis in het water op dat departement, iemand die een enorme hoop bestuurlijke ervaring meenam. Maar het is ook iemand die in het team let op de andere mensen, iemand die de sfeer in de gaten houdt, hoe het met andere gaat, een heel warme vrouw. Ook binnen het CDA, waar ze hielp de zaak tot rust te brengen.”

Rutte wil ‘snel vervanging’ zoeken voor Kaag en Bijleveld. Tot die tijd nemen ministers Tom de Bruijn (die doet Buitenlandse Zaken erbij) en Ferd Grapperhaus (Defensie) de taken van de vertrokken bewindspersonen waar. ,,Het land moet bestuurd worden”, zei Rutte in antwoord op vragen over de stoelendans in zijn kabinet. De formatie moet ook daarom ‘zeker’ snel. 

De Kamer neemt het Bijleveld kwalijk dat er nog zeker 22 tolken en hun gezinnen in Afghanistan zijn achtergebleven. Als het ministerie van Defensie sneller had opgetreden, stellen Kamerleden, dan waren zij al in Nederland geweest.

De Kamer maande Bijleveld al sinds begin juni tot haast. Ook moest er een evacuatieplan voor de tolken worden gemaakt. In het Kamerdebat bleek dat de urgentie pas te laat werd gevoeld – het kabinet dacht nog tijd te hebben om mensen op commerciële vluchten naar Nederland te laten vliegen – en dat een evacuatieplan nooit werd gemaakt.

Justitieminister Ferd Grapperhaus neemt de politieke leiding op het ministerie van Defensie tijdelijk over. Staatssecretaris Barbara Visser (VVD) werd een aantal weken geleden minister van Infrastructuur en Waterstaat, nadat haar partijgenoot Cora van Nieuwenhuizen een lobbybaan had aangenomen.