Bijna 5 jaar na referendum wil kabinet geheime diensten toch sleepnet geven

De geheime diensten claimen dat de nieuwe wetten nodig zijn om cyberaanvallen van bijvoorbeeld Rusland en China af te slaan. De diensten voelden zich afgeremd door de toezichthouder, die eigenlijk vond dat er alleen ‘gericht’ op doelwitten mag worden opgetreden. En dus niet via grootschalige ‘kabelinterceptie’, ofwel de sleepmethode, door grote hoeveelheden data door te speuren. De diensten willen daar straks meer ruimte bij krijgen.

Nu nog mogen geheime diensten bepaalde operaties tegen hackers en analyse van data alleen uitvoeren als daar vooraf toestemming voor is gegeven door een speciale commissie, de TIB. Die toetsing ‘verschuift’ nu naar ‘tijdens en achteraf’ door de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (CTIVD). Deze commissie kan ‘een operatie per direct stopzetten’ en bevelen dat de informatie die al is opgehaald ‘wordt vernietigd’, schrijft het kabinet. Volgens de regering blijft het toezicht ‘op niveau’.

Toch is er scepsis over dit plan, want de TIB weigerde eigenlijk altijd toestemming voor ‘ongerichte’ vergaring en analyse van gegevens. De AIVD en MIVD lijken hun geluk in de toekomst te willen beproeven bij de andere commissie, de CTIVD.

Luister ook naar onze podcast Politiek Dichtbij, en abonneer je via Spotify of Apple:

Dat zou kunnen betekenen dat de diensten in de toekomst gemakkelijker kunnen grazen in grote hoeveelheden data, om bijvoorbeeld te zoeken naar patronen en verbanden in telefoon- en onlineverkeer. Het gaat dan om zoekvragen als wie er belt of mailt met wie en of er sprake is van een netwerk. Daar zijn algoritmes voor, die diensten straks al zouden mogen inzetten zonder vooraf toestemming te vragen. Hooguit kunnen ze dan worden teruggefloten bij deze zogeheten geautomatiseerde data-analyse (GDA).

Bovendien wordt het straks mogelijk voor diensten om in bepaalde gevallen ongericht mee te luisteren en mee te kijken als zij een dreiging vermoeden. Bijvoorbeeld bij snapshotting, waarbij een puur uur heel veel dataverkeer wordt onderschept. De Tweede Kamer moet hier nog wel akkoord mee gaan.

De wetsvoorstellen borduren daarmee voort op de Inlichtingenwet uit 2017, waarbij nu juist werd gezegd dat AIVD en MIVD geen ruimere bevoegdheden zouden krijgen. Toch lijkt de wet een tussenstap te zijn geweest naar de voorstellen die nu worden gedaan. En daarmee naar de ‘sleepwet’ die Nederland destijds, in 2017, eigenlijk niet wilde.

Bekijk hier al onze video’s over de politiek: