De rode cijfers komen naar voren in de Voorjaarsnota die minister van Financiën Wopke Hoekstra naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Volgens de bewindsman is sprake van een ‘eerste grove schatting’ en kan het saldo uiteindelijk hoger of lager uitvallen: ,, De enige zekerheid die we daarvan hebben, is dat ook deze weer zal worden bijgesteld”, stelt hij.

De schatkist wordt in vele opzichten hard geraakt door de coronacrisis. Zo is er al 20 miljard euro uitgegeven aan allerlei steunmaatregelen en zorgt uitstel van belastingen en premies ervoor dat er dit jaar circa 32 miljard euro minder binnenkomt. Hiervan is de hoop dat een deel in volgende jaren alsnog kan worden betaald.

De grootste klap wordt echter toegebracht door de economische neergang. Hoekstra volgt de inschatting van het Internationaal Monetair Fonds, dat voor Nederland in 2020 uitgaat van 7,5 procent krimp. Door minder economische activiteit komen er bijvoorbeeld veel minder opbrengsten uit de btw en de inkomstenbelasting binnen. Ook zijn er hogere uitgaven aan onder meer WW en bijstand. Reken je de gevolgen daarvan door, dan is sprake van een extra gat van 45 miljard euro.

In het voorjaar dacht het Centraal Planbureau dat de begroting dit jaar nog een overschot van 9 miljard euro zou vertonen. In dat cijfer was echter nog geen rekening gehouden met de gevolgen van de coronacrisis. Doordat dit overschot compleet verdampt rest onder de streep een tekort van 92 miljard euro, ofwel 11,8 procent van het bruto binnenlands product (bbp).

Dat percentage is in de naoorlogse geschiedenis nooit eerder zo groot geweest. Het grootste begrotingstekort dat Nederland sinds de Tweede Wereldoorlog had, stamt uit 1995. Toen kwam de overheid 9,2 procent van het bbp te kort, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Dit negatieve saldo tijdens het eerste kabinet Kok is enigszins vertekend, omdat het voor een belangrijk deel werd veroorzaakt door de eenmalige afkoop van subsidies aan woningcorporaties. Tijdens de meer recente grote recessie als gevolg van de kredietcrisis kwam het overheidstekort nooit tot zulke hoge niveaus. Het piekjaar was 2009 toen het tekort op 5,6 procent uitkwam, pakweg de helft van het percentage waar Hoekstra nu rekening mee houdt.

De combinatie van stijgende tekorten en een krimpende economie zorgt ervoor dat de staatsschuld hard oploopt. Eind vorig jaar bedroeg de nationale schuld nog 49 procent. Als gevolg van de coronacrisis stijgt dit getal mogelijk in één klap naar 65,2 procent.

Zowel het tekort- als het schuldniveau overstijgt dit jaar de kritische grens van het Europese Stabiliteits- en Groeipact. Daarin is afgesproken dat het tekort maximaal 3 procent mag bedragen en de schuld 60 procent. Nederland heeft echter eerder al met de andere Europese lidstaten afgesproken dat deze grenzen, vanwege de ‘uitzonderlijke omstandigheden’, overschreden mogen worden. Er hoeft voorlopig dus niet bezuinigd te worden.

Volgens premier Rutte kan ons land de slechte vooruitzichten aan. ,,Hier helpt het enorm dat we spaarzaam zijn geweest de afgelopen jaren. We hebben een enorme appel voor de dorst. We hebben de ruimte om dit op te vangen.’’

De tekorten zijn volgens hem dan ook geen reden voor grote bezuinigingen. ,,Nee, dat zou ik niet doen. We hebben ruimte op de financiële markten. Die nemen we ook. Dat leidt wel tot een oplopend tekort, maar veel belastinginkomsten komen ook weer terug. Ik denk dat we dat niet hoeven op te lossen door een nieuwe bezuinigingsronde.”

Tegelijk ziet hij ook dat het tekort oploopt, vooral door coronamaatregelen. ,,We zien de risico’s voor bedrijven, de hinder die gezinnen hebben, maatschappelijk ook. Maar we moeten dit enorm voorzichtig doen. Ik zou dolgraag de maatregelen willen versoepelen. Maar de versoepeling nu, kan ook enorme effecten hebben en de druk verhogen op de zorg. De effecten van wat we vandaag doen, zien we pas echt over twee of drie weken.”

Bekijk de reactie van Rutte tijdens de persconferentie van vandaag: