‘Explosief memo toeslagenaffaire onvindbaar door ontbreken datum en aanhef’

Het onderzoek draait om een vertrouwelijk memo uit 2017 over de toeslagenkwestie, meer specifiek de werkwijze van het antifraudeteam CAF-11. Deze ambtenaren hadden een jacht ontketend op ouders van wie zij het vermoeden hadden dat zij sjoemelden met kinderopvangtoeslagen. 

Ambtenaar Sandra Palmen-Schlangen, destijds vaktechnisch coördinator bij de dienst Toeslagen, schreef begin 2017 dat het team moest stoppen om ouders weg te zetten als fraudeurs. In plaats daarvan moesten de ouders juist gecompenseerd worden. 

Ondanks de vele infoverzoeken van Pieter Omtzigt (toen CDA), Renske Leijten (SP) en andere Tweede Kamerleden belandde het ‘memo-Palmen’ nooit bij het parlement. Ook niet toen de volle omvang van de toeslagenaffaire in juni 2019 bekend werd. 

Ook allerlei Wob-verzoeken, onder meer van RTL Nieuws, leidden niet tot bekendmaking. Pas drie jaar later dook het memo op, toen Omtzigt toevalligerwijs achter het bestaan was gekomen. De consternatie was meteen groot.

Nu ligt er een rapport van consultant PWC, die voor het ministerie van Financiën onderzocht hoe het explosieve memo jarenlang onder de pet kon blijven. Het onafhankelijke onderzoek was door demissionair premier Rutte persoonlijk aan de Tweede Kamer beloofd na verschijning van het rapport Ongekend Onrecht door de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag.

Opvallend is dat staatssecretaris Snel weigerde inzage te geven in zijn privételefoon. ‘Volgens staatssecretaris Snel bevatte zijn privételefoon geen zakelijke correspondentie’, schrijven de onderzoekers. Eén hoge ambtenaar van het managementteam Toeslagen weigerde eveneens medewerking. 

De hoogste ambtenaar van Financiën, de directeur-generaal besloot daarop persoonlijk diens e-mailbox aan PWC te overhandigen. Toch is door de weigering mogelijk relevante info niet naar boven gekomen, stellen de onderzoekers.

_{Tekst gaat verder onder tweet.}

De onderzoekers hebben desondanks geen kwade wil rond het ‘memo-Palmen’ aan kunnen tonen. Door een combinatie van ongelukkige factoren belandde en bleef het document in de spreekwoordelijke bureaulade, stellen ze. 

Zo verzuimde ambtenaar Palmen om onduidelijke redenen haar memo in de bij het managementteam Toeslagen gebruikelijke standaardvorm te gieten. ,,Zo heeft het ‘memo-Palmen’ geen datering, geen aanhef, is het niet duidelijk aan wie het gericht is, noch van wie het afkomstig is. Tevens bevat het ‘memo-Palmen’ geen afsluiting en geen paraaf.”

Vervolgens werd het stuk niet in een officieel overleg van het managementteam Toeslagen besproken ‘wat invloed heeft gehad op de vindbaarheid.’ Niet dat de managers Palmens memo niet relevant achtten: ze stuurden het linea recta naar de directeur Toeslagen. Die adviseerde om het meteen de volgende dag te bespreken, alleen was er toen net een heidag. Het memo werd hierdoor niet gearchiveerd zoals gebruikelijk.

_{Tekst gaat verder na de foto.}

Wel werd er actie ondernomen en volgde een gesprek met de advocaat van gedupeerde ouders over compensatie. Dat leverde echter niets op. Bovendien bleef de dienst Toeslagen volhouden dat compensatie pas mogelijk was als ouders bewijsmiddelen overhandigden. Later bleek echter dat ouders die bewijsmiddelen helemaal niet konden hebben. 

Uiteindelijk is Palmens vertrouwelijke memo in drie jaar tijd slechts bij 24 medewerkers van Financiën terechtgekomen, schrijft PWC. De onderzoekers stuitten op slechts één papieren versie. De politieke en ambtelijke top blijft buiten schot.

,,Uit ons onderzoek is niet gebleken dat het memo-Palmen gedurende de onderzoeksperiode is verstrekt aan minister Hoekstra, staatssecretaris Snel, de secretaris-generaal Financiën of de directeur-generaal van de Belastingdienst.” 

Omdat de ambtelijke en politieke top het memo niet op het bureau kreeg, belandde het explosieve document volgens PWC ook niet bij de parlementaire ondervragingscommissie. Weliswaar stuurt ambtenaar Palmen haar eigen memo naar de ambtenaar binnen Financiën die relevante documenten voor de commissie verzamelde, maar die hoefde enkel stukken door te sturen die de minister, staatssecretaris en hoogste ambtenaren persoonlijk hadden gezien. 

De vraag is uiteraard of PWC de hele waarheid boven tafel heeft gekregen. Volgens de onderzoekers zijn er ‘geen redenen om aan te nemen dat het ministerie van Financiën ons toegang tot informatie of medewerkers of bewindspersonen heeft onthouden.’

Bekijk hier al onze video’s over de toeslagenaffaire: