Het datacenter van de Belastingdienst, één van de plekken waar veel ict’ers nodig zijn. © Rob Voss

Externen blijven cashen bij overheid: dure inhuurkrachten kosten al 1,4 miljard

Ministeries hebben het afgelopen jaar 1,4 miljard euro uitgegeven aan extern personeel: ruim 60 procent méér dan in 2011. Hoewel de overheid al jaren roept externe inhuur te willen minderen, is er vorig jaar maar liefst 117 miljoen euro extra aan gespendeerd.

Sander van Mersbergen en Peter Winterman 05-06-19, 03:00 Laatste update: 05-06-19, 11:57

Zes van de twaalf ministeries lappen de eigen norm aan de laars. Die schrijft voor dat niet meer dan 10 procent van de personeelskosten naar externe inhuur mag gaan. Bij de ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en Economische Zaken en Klimaat (EZK) is dat percentage bijna 20 procent. Vooral ict’ers worden op grote schaal ingehuurd.

Het ziet er niet naar uit dat de kostenpost snel omlaag gaat. De behoefte aan slimme koppen van buiten is ‘zo groot dat een snelle afbouw richting 10 procent niet waarschijnlijk lijkt’, zo staat in het jaarverslag van het ministerie van OCW. Vooral studiefinancieringsorganisatie Duo trekt de portemonnee voor externe ict’ers.

Ook bij het ministerie van EZK lijkt er geen enkele motivatie om het aantal externen omlaag te brengen. ‘Zelf alle kennis in huis hebben is dikwijls niet mogelijk en ook lang niet altijd zinvol, gezien de snelle ontwikkelingen op ict-gebied’, meldt EZK in haar jaarverslag. Volgens het ministerie is het vanwege de krappe arbeidsmarkt lastig om zelf ict’ers in dienst te nemen.

Onnodig

Juist op ict-gebied schiet de overheid al jaren tekort. Vorige maand oordeelde het Bureau ict-toetsing (Bit) dat veel ict-projecten van het Rijk ‘onnodig of onnodig groot’ zijn. Ook zegt Bit dat kennis van zaken bij ministeries ontbreekt en te vaak ‘duurbetaalde externen’ worden ingehuurd om de boel vlot te trekken.

Tussen 2009 en 2011 daalden de uitgaven aan extern personeel. In 2011 spendeerden ministeries nog 876 miljoen euro aan inhuur, zeven jaar later is dat bedrag opgelopen tot ruim 1,4 miljard.

,,Heel slecht’’, vindt SP-Kamerlid Ronald van Raak. Zijn partij introduceerde de norm van maximaal 10 procent externen, die door het kabinet werd overgenomen. ,,Maar deze norm werkt blijkbaar niet’’, zegt Van Raak. Daarom komt hij binnenkort met een wetsvoorstel om de ‘Roemernorm’ te verplichten. De plicht moet, als het aan de SP ligt, óók gaan gelden voor provincies en gemeenten.

_{Tekst loopt door onder de foto}

ICT

Ik heb soms de indruk dat ze zich er al bij voorbaat bij neerleggen dat het niet lukt, en dat ze meteen als er een gat valt de telefoon pakken
Ton Wilthagen, Hoogleraar

Van al het geld dat het rijk aan externe krachten besteedt, gaat bijna 40 procent naar ict’ers. In totaal ging het in 2018 om ruim 530 miljoen euro. Ter vergelijking: aan juridisch advies waren de ministeries maar 14 miljoen euro kwijt, en aan externe accountants 28 miljoen.

De hoge kosten voor ict zijn bepaald geen uitzondering. Ict vormt al jaren de voornaamste kostenpost. Het werpt de vraag op waarom de overheid deze kennis niet gewoon zelf in huis haalt. Want één ding staat buiten kijf: externe krachten zijn een stuk duurder dan eigen personeel. ,,Je betaalt de aanbieder van personeel een vergoeding, die tussenlaag heb je bij eigen mensen niet’’, stelt Ton Wilthagen, hoogleraar arbeidsmarkt in Tilburg.

Die vergoedingen zijn niet gering. En omdat de vraag naar ict-personeel zo groot is, stijgen de tarieven ieder jaar weer. De marges zijn in Nederland zó goed, dat buitenlandse partijen doorlopend azen op ‘onze’ aanbieders van flexibel personeel.

Het valt niet mee om in dit krachtenveld te opereren, stelt Wilthagen. ,,Je kunt niet zonder ict’ers, maar het is gewoon moeilijk om ze te krijgen. Ict’ers kunnen overal terecht, zeker nu de economie goed draait. En ze gaan liever voor een bedrijf werken dan voor de overheid.”

Gat valt

Tegelijk, stelt Wilthagen, is de vraag of de overheid wel genoeg probeert om mensen binnen te halen. ,,Ik heb soms de indruk dat ze zich er al bij voorbaat bij neerleggen dat het niet lukt, en dat ze meteen als er een gat valt de telefoon pakken. Zo’n slechte werkgever is de overheid nou ook weer niet. Kijk naar de zekerheid die je krijgt, en het aantal vrije dagen. Daar kun je in je marketing gebruik van maken, maar dat zie ik helemaal niet terug.”

De rijksoverheid heeft wel een site waarop ict’ers worden gezocht voor een dienstverband bij de overheid. Opvallend genoeg staan daarop slechts 260 vacatures. Binnen de diverse ministeries is een veelvoud aan externen actief.

Volgens Wilthagen is de consequente behoefte aan externen zorgwekkend. ,,Het zegt natuurlijk ook wat over de kwaliteit van het eigen personeel. Die hebben blijkbaar niet de vaardigheden die je anno 2019 mag verwachten. Ik zou me als manager achter de oren krabben, als ik structureel zoveel mensen van buiten nodig heb.’’

Ondertussen heeft de Tweede Kamer uitgerekend deze week besloten om een parlementair onderzoek te beginnen naar de manier waarop de politiek zijn greep op de digitalisering kan vergroten. Regeringspartij D66 vindt dat het parlement zelf meer kennis moet opbouwen, omdat de digitalisering ‘alle sectoren en aspecten van onze samenleving raakt’.