Geen massa gele hesjes, maar dat betekent niet dat we tevreden zijn

De één stond er omdat ze klaar was met premier Mark Rutte. De ander ‘omdat alles steeds duurder wordt in Nederland’. Waar de demonstranten allemaal schoon genoeg van hebben: dat gemorrel aan de gelaatskleur van Zwarte Piet. En dan waren er nog klaagzangen over de EU, het migratiepact, de onbetrouwbare media.

Kortom: de ‘gele hesjes’ die zich zaterdag rond het Binnenhof in Den Haag verzamelden voor een grotendeels vreedzaam verlopen protest, zijn ontevreden over van alles en nog wat. Eigenlijk komt het allemaal samen in de achternaam van een van de voorvrouwen van de beweging, Hannie Descendre. Dat is Frans voor omlaag gaan, afglijden. En dat is precies wat ‘de gele hesjes’ met Nederland zien gebeuren.

Maar waar in Parijs en Brussel de straatstenen door de lucht vlogen, de politie traangas moest inzetten, monumenten werden vernield en er gewonden vielen, hielden de demonstranten het hier bij een paar protestkreten door een megafoon en het samen zingen van ‘Vijftien miljoen mensen’. Ze waren bovendien met slechts honderd tot tweehonderd man. Als dat groepje symbool staat voor de onvrede in dit land, kunnen Mark Rutte en zijn ministers rustig gaan slapen.

Of missen we hier iets? Kees Aarts, hoogleraar politicologie aan de universiteit in Groningen, doet een poging de matige opkomst te duiden. Waar het mee begint, zegt hij, is het feit dat ons land een relatief bescheiden geschiedenis kent als het aankomt op massale stakingen. ,,De stakingsbereidheid is in Frankrijk en ook België over het algemeen veel groter. Dat speelt mee. Maar dit was geen staking, het was een protest buiten de gebaande paden.’’

_{Artikel gaat verder onder de foto}

En dus is het zoeken. Wie zijn dit, wat willen ze precies, hoe groot is het potentieel? Wat het lastig maakt: het protest op het Binnenhof (en op een paar andere plekken in het land) was ongericht. Het was het gevolg van een fenomeen, gele hesjes, dat uit het zuiden kwam overwaaien. Maar waar in Frankrijk president Macron met het verhogen van de brandstofprijzen de lont in het kruitvat stak, ontbrak in Nederland zo’n gemeenschappelijke boosmaker. En dus werd het breed uitwaaierende boosheid: Rutte, immigratie, de EU, Zwarte Piet.

Wat de opkomst misschien nog kan hebben gedrukt, is dat de gemiddelde Nederlander volgens de World Happiness Report een stuk gelukkiger is dan de standaard Fransoos. Op die lijst staan we zesde, de Fransen 23e. Dat komt onder meer omdat de sociale ongelijkheid in het land van Macron groter is. De problemen zijn er dan ook serieus: van de leegloop van het platteland tot de gettovorming in de banlieues rond de grote steden. Explosiegevaar is altijd aanwezig.

Onvrede is er ook in ons paradijsje aan de Noordzee echter wel degelijk, vooral onder de middelbaar en lager opgeleiden. Van hen durft niet eens de helft te zeggen dat het de goede kant opgaat met het land, blijkt uit een jaarlijks onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Het is een paradox: eigenlijk zijn we best gelukkig, maar tegelijk zien velen van ons de dreiging van alle kanten op zich afkomen.

_{Artikel gaat verder onder de foto}

Ook bij het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) sijpelt de onvrede al jaren door in de tabellen en grafieken. Uit recent onderzoek blijkt weliswaar dat het vertrouwen in instituties als de Tweede Kamer, de politie of de rechtspraak de laatste tijd toeneemt, en in vergelijking met andere westerse landen is dat ook relatief hoog. 

Maar tegelijk wordt in die onderzoeken keer op keer vastgesteld dat miljoenen Nederlanders, ook hier weer relatief veel lager opgeleiden, weinig of helemaal geen vertrouwen hebben in de politiek, en zich slecht vertegenwoordigd voelen. Kun je dan spreken van een tevreden volkje? Of hoeft er net in Frankrijk maar dít te gebeuren om een vulkaan van onvrede te laten uitbarsten?

Politicoloog Aarts drukt de beleidsbepalers in Den Haag op het hart om het protest met de gele hesjes vooral niet af te doen als gerommel in de marge. ,,Voor een groep mensen is het leven de laatste jaren wel degelijk moeilijker geworden. Dat geldt eigenlijk voor alle westerse landen. Of er nu honderd of duizend mensen bij het Binnenhof staan, maakt volgens mij niet zoveel uit. Het is een feit dát ze er staan, en dat je ze alleen al daarom serieus moet nemen.’’