De leiders van de twee partijen moeten ‘uiterlijk binnen enkele weken’ een document hebben geschreven op ‘hoofdlijnen’, waarmee alsnog ‘andere partijen’ zouden moeten kunnen worden verleid om ‘aan te sluiten’ voor besprekingen. Hamer wil VVD en D66 daar graag bij begeleiden, laat ze via een woordvoerder weten. 

VVD-leider Mark Rutte noemt het ‘een heel goed plan’ dat zijn partij samen met D66 een hoofdlijnendocument moet maken. Zo'n stuk kan de basis vormen ‘voor wat hopelijk ooit een regeerakkoord wordt', zegt hij. Daarbij merkt de demissionaire premier wel op dat wat hem betreft ‘een wat breder team’ uit beide partijen met die opdracht aan de slag gaat.

Hamer hoopt dat ‘half augustus’ coalitieonderhandelingen zouden moeten kunnen worden gestart. Ze spreekt van ‘complexe politieke verhoudingen’, terwijl partijen eerder juist zo aandrongen op snelle onderhandelingen in deze tijden van (of na) corona. ,,Het is daarom van belang dat de twee grootste partijen, beide winnaars van de verkiezingen, verantwoordelijkheid nemen voor het vervolg van het proces.” Deze week tikt de formatie al de 100e dag aan.

Hamer stuurde de afgelopen dagen al aan op de noodgreep dat VVD en D66 het voortouw zouden nemen in de formatie, nu deze in een impasse zit. Momenteel zijn er min of meer zes partijen over in de formatie: VVD, D66, CDA, PvdA, GroenLinks en ChristenUnie. Maar over en weer worden blokkades opgeworpen. VVD en CDA willen niet met én PvdA én Groenlinks, maar slechts met één van die twee. D66 wil juist weer niet met ChristenUnie, waardoor de smaken schaarser werden.

Toch schoven sommige partijen de afgelopen op, blijkt uit het verslag. D66 sloot ChristenUnie bijvoorbeeld niet uit, maar Kaag zei tegen Hamer dat ze dat op dit moment ‘niet wenselijk’ achtte, omdat de twee partijen op ‘medisch-ethisch terrein, emancipatie en individuele vrijheden’ grote verschillen zien.

ChristenUnie wilde aanvankelijk niets meer met een kabinet met Mark Rutte van doen hebben, maar Gert-Jan Segers zei binnenskamers ook dat als alle andere opties mislukken hij komt praten ‘indien dat gewenst’ is en nodig voor een meerderheidskabinet.

Hamer vroeg eerder deze week binnenskamers al aan VVD-leider Mark Rutte en D66-leider Sigrid Kaag een ‘aanzet tot een regeerakkoord’ te schrijven in de hoop dat dit partijen enthousiast zou krijgen voor vervolggesprekken. Nu is dat ook haar openbare advies.

Het ‘voorwerk’ van Hamer lijkt wel een blauwdruk te bevatten voor het document dat Rutte en Kaag moeten gaan schrijven. Zo is in het 109 pagina’s tellende verslag van Hamer al veel opgetekend na gesprekken met andere partijen.

Er is bijvoorbeeld geïnventariseerd welke grote thema’s voorrang moeten krijgen in een volgend regeerakkoord.

Zo staan onderwijs, duurzaamheid, digitalisering, gezondheidszorg, innovatie, infrastructuur, wonen en veiligheid genoemd. Als het gaat om ‘herstelbeleid’ na de pandemie gaat het onder meer om kansenongelijkheid tegengaan.

Als meest urgente onderwerpen staan het stikstofbeleid genoemd, de uitvoering van het Urgendavonnis en de klimaatwet, de arbeidsmarkt hervorming en ‘bouwimpulsen’ genoemd, net als het prepareren van de gezondheidszorg om mogelijk volgende crisissen. Ook het vereenvoudigen van het toeslagenstelsel, of de afschaffing ervan, staat genoteerd.

Het document moet de komende weken vorm krijgen en daarna nemen de partijen een pauze. ,,Ik denk dat het goed is dat we even vrij hebben”, zegt Rutte. ,,Iedereen is ook wel een beetje gaar zo langzamerhand, na de campagne en deze formatie die heel traag gaat en wel heel veel kost.”

Daarnaast heeft de aanpak van de coronapandemie een zware wissel getrokken op de leden van het demissionaire kabinet, waarvan naast Rutte en Kaag ook CDA-leider Wopke Hoekstra deel uitmaakt. ,,Ik denk dat iedereen er wel aan toe is elkaar even niet te zien”, aldus Rutte.