Het Nederlandse kabinet wil een noodwet invoeren om direct maatregelen te nemen als het Verenigd Koninkrijk afkoerst op een harde brexit zonder deal met de Europese Unie. In die noodwet is een ‘ministeriële regeling’ opgenomen die ministers de bevoegdheid geeft om op eigen houtje wetten in te voeren en te veranderen.

,,Hier wordt de poort opengegooid om grootschalig af te wijken van bestaande regelingen, voor een paar jaar lang, om redenen van nood en spoed die een minister voelt’’, waarschuwt Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden.

Volgens hem is de regeling ‘een heel slecht idee’. ,,Het is verstandig dat Nederland zich goed voorbereidt op eventualiteiten die de brexit met zich mee kan brengen’’, zegt de hoogleraar. ,,Maar de redenering dat nood en spoed wetten zou breken, daar kan ik niet in mee. Daar kan onze grondwet niet in mee. Die regels zijn er juist voor verzonnen, zélfs als er nood en spoed is, dat we dan nog volgens regels handelen.’’

Ook Roel de Lange, hoogleraar staatsrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, zegt dat de noodwet veel te ver gaat. ,,Het is heel ongebruikelijk en heel ongewenst om verregaande machtigingen te geven aan de regering.’’ Volgens de hoogleraren heeft het kabinet nú al de mogelijkheid om in geval van nood de noodtoestand uit te roepen.

,,Er is geen land ter wereld dat een zodanige machtiging afgeeft aan een individuele minister zonder dat een parlement dat kan corrigeren’’, zegt Voermans. ,,Bij spoedprocedures in andere landen is het zo dat het parlement binnen zes weken ‘ja’ of ‘nee’ moet zeggen tegen een maatregel. Zegt een parlement ‘nee’, dan houdt het op. In dit wetsvoorstel kan het anderhalf jaar duren voordat het parlement een maatregel tegenhoudt.’’

De noodwet regelt onder meer de erkenning van rijbewijzen van Britten die in Nederland wonen op het moment dat het Verenigd Koninkrijk op 29 maart 2019 de Europese Unie verlaat. Ook zorgt de wet voor vergoeding van zorgkosten voor Nederlanders die zorg nodig hebben op of rond de datum van de brexit. Ministers kunnen dit soort zaken straks op eigen houtje regelen, iets waar de Raad van State kritisch over is. Ook CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt vreest dat het parlement wordt gepasseerd.

Rem Korteweg, onderzoeker bij Instituut Clingendael, waarschuwt er ook voor dat de noodwet Britse voorstanders van een harde brexit in de kaart speelt. ,,In het Verenigd Koninkrijk wordt dit gezien als een manier om de scherpe randjes van een no deal af te halen’’, zegt hij. De noodwet verzacht namelijk de gevolgen van een harde brexit voor Nederland, maar óók voor de Britten.

De noodwet wordt binnenkort verder besproken in de Tweede Kamer. Mogelijk gaat minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken de tekst van het wetsvoorstel aanpassen om critici tegemoet te komen.