Artsenorganisaties hadden na langdurige overlegrondes een draaiboek opgesteld voor het slechtst denkbare scenario - de ‘zwarte fase’- waarin de toestroom van coronapatiënten zo groot is dat er uiteindelijk op basis van niet-medische gronden besloten wordt wie nog een plek krijgt.

Volgens dat protocol wordt er eerst naar iemands medische status gekeken (andere ziektes, de kans op goed herstel), de levensverwachting en waarschijnlijke behandelduur. Zo krijgen patiënten die naar verwachting kort op de ic zullen liggen, bijvoorbeeld na een auto-ongeluk of voedselvergiftiging, voorrang op coronapatiënten, die relatief lang een bed bezet houden. Ook onmisbare zorgmedewerkers komen eerder in aanmerking voor een plek. 

Als er na alle medische criteria nog altijd meer patiënten zijn dan bedden, dan wordt volgens het draaiboek dus gekeken naar leeftijdsgroepen, waarbij jongere generaties voor ouderen gaan. Dit omdat volgens de artsenkoepels de jongeren nog niet zo lang van het leven genoten hebben als de ouderen, en zij dan ook ‘hun eerlijke deel’ van het leven krijgen. 

Maar dat is tegen het zere been van de politiek. Kabinet en Tweede Kamer vrezen leeftijdsdiscriminatie. Van Ark prijst de ‘weloverwogen ethische afwegingen’ van de artsen in haar brief, maar gaat niet mee met de generatiecriteria omdat ‘elk leven gelijkwaardig’ is. ,,Als er geen andere rechtvaardige selectiecriteria meer over zijn is loting, hoe tragisch ook, het meest rechtvaardige criterium”, schrijft de minister. Ook de Tweede Kamer sprak zich al uit tegen selectie puur op grond van leeftijd. 

De minister benadrukt dat deze stap los moet worden gezien van de huidige drukte in de ziekenhuizen. Het kabinet en de zorgsector doen er alles aan om te voorkomen dat het zwartste scenario werkelijkheid wordt. Het daadwerkelijk toepassen van het draaiboek is ‘nu niet en hopelijk nooit aan de orde’.

De kwestie sleept al sinds de eerste coronagolf. In het Catshuis botste het hard tussen ic-voorzitter Diederik Gommers en premier Mark Rutte, toen Gommers de leeftijdscriteria daar begin april verdedigde. ,,We hadden discussie over de leeftijdsgrens, dat bij enorme beddenschaarste jongeren voor ouderen zouden gaan”, vertelde Gommers onlangs aan deze nieuwssite. ,,Ik zei: dat doen we al zo vaak, daar gaan jullie als politiek niet over. Werd-ie boos.”
Het kabinet waarschuwde in de zomer nogmaals dat het niet kan leven met deze generatiekeuze en stuurde de medisch specialisten met huiswerk terug. Maar zij bleven na een brede consultatieronde - onder meer met ouderenbonden - dus bij hun draaiboek, waardoor Van Ark nu naar een spoedwet grijpt. In het draaiboek werd gewaarschuwd voor de risico's van vroegere loting: een kind dat na een ongeluk een ic-plek nodig heeft zou het bed dan kunnen mislopen terwijl er misschien nog wel rechtvaardige criteria mogelijk waren. 

In Nederland ligt het hoogste niveau van de crisisfase vermoedelijk rond de 2400 ic-bedden (nu zijn in totaal circa 980 ic-plekken bezet). In maart leken de ziekenhuizen af te stevenen op deze strikte triagefase door de grote aantallen nieuwe coronapatiënten, maar een protocol was daar toen nog niet voor.

Bekijk hier onze video’s over het coronavirus: