Kabinet neemt Kieswet op de schop

Elke gemeente moet na de verkiezingen de uitslag op internet zetten en die in een openbare vergadering vaststellen. Nu gebeurt dat nog in achterkamertjes, waarbij fouten op de loer liggen.

Hanneke Keultjes 11-12-17, 03:00 Laatste update: 06:09

Ook bij de afgelopen verkiezingen ging het mis en gingen duizenden stemmen verloren. Om belangenverstrengeling te voorkomen wil het kabinet kandidaat-gemeenteraadsleden verbieden om op verkiezingsdag op het stembureau te zitten. Door de aanpassingen dreigt een tekort aan stembureauleden.

Het kabinet wil de Kieswet wijzigen om dat per maart 2019 mogelijk te maken, blijkt uit een wetsvoorstel van het ministerie van Binnenlandse Zaken dat gisteren openbaar werd. Zo moet het kiesproces 'transparanter en beter controleerbaar' worden. Omdat die procedure langer duurt, wordt de termijn tussen verkiezingen en de beëdiging van een nieuwe gemeenteraad, provinciale staten of Tweede Kamer verlengd van acht naar dertien dagen.

Verloren stemmen

Na de Tweede Kamerverkiezingen van 15 maart bleek dat er in tal van gemeenten stemmen verloren waren gegaan. Zo werden in Boxmeer 7600 stemmen niet meegerekend bij de uitslag en stemden in Bergeijk bijna 1100 mensen op D66, maar werden ook die niet meegeteld. Ook in andere gemeenten constateerde de Kiesraad verschillen tussen de uitslag en het officiële proces-verbaal. Daardoor 'verdwenen' in totaal nog eens 300 stemmen. Toenmalig minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken stelde al voor de zomer dat het stemproces verbeterd moet worden.

Nu is het zo dat de verschillende stembureaus in een gemeente hun uitslag doorgeven aan het centrale stembureau, meestal in het gemeentehuis. De burgemeester stelt een dag na de verkiezingen het totaal aantal stemmen per kandidaat en per kieslijst vast. Dat gebeurt niet in het openbaar. Zo’n openbare zitting wordt pas later gehouden, op het hoofdstembureau van een kieskring. Als er fouten zijn gemaakt, kunnen die pas dan worden hersteld. Met de nieuwe procedure moeten eventuele fouten eerder aan het licht komen en sneller worden gecorrigeerd.

Belangenverstrengeling

In veel gemeenten is het gebruikelijk dat op verkiezingsdag (kandidaat-)raadsleden in het stembureau zitten. Daar wil het kabinet van af, om 'de schijn van verstrengeling van persoonlijke belangen' bij gemeenteraadsverkiezingen te voorkomen. Gemeenten komen bij de bezetting van hun stembureaus bij de gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart 2018 nog niet in de problemen; de wetswijziging gaat pas in maart 2019, kort voor de Provinciale Statenverkiezingen, in. Dan mogen er wél kandidaat-raadsleden lid zijn van het stembureau, net als bij landelijke verkiezingen en Europese verkiezingen.