Agenten doorzoeken straten in Londen, de ochtend na de meest recente aanslag © AFP

Moet je bewijs hebben om een potentiële terrorist vast te zetten?

Ook als er nog geen waterdicht bewijs is tegen terreurverdachten, moeten zij langer in de cel kunnen worden gehouden, vindt minister Stef Blok (Veiligheid). PVV-leider Geert Wilders gaat verder: hij wil personen die door de AIVD worden gevolgd direct zes maanden opsluiten. Vijf vragen over onze terreurbestrijding.

Tobias den Hartog 27-06-17, 16:18 Laatste update: 28-06-17, 07:37

Nemen ‘we’ veel maatregelen tegen terreur?

Geert Wilders (PVV) lanceert een plan dat deskundigen te ver vinden gaan. © ANP

Het is nooit genoeg. Parijs, Brussel, Nice, Berlijn, Londen, Manchester, bij alle aanslagen bleek later dat de dader(s) ‘op enig moment’ in beeld waren bij veiligheidsdiensten. Honderd procent veiligheid creëren kán simpelweg niet, tempert ook onze Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Dick Schoof de verwachtingen. Het risico op een aanslag is formeel dan ook ‘substantieel’. Sinds de aanslagen van 11 september zijn ook steeds ruimere bevoegdheden toegekend aan onze veiligheidsdiensten. Na de aanslagen in Parijs en Brussel ging dat ook zo. Sinds de oorlog in Syrië idem. Dat geeft het gevoel dat we gaten aan het dichten zijn. Deels is dat ook zo. Vooral omdat wordt gereageerd op trends onder terroristen.

Zo nam het kabinet maatregelen toen er een trits jihadisten richting Syrië trok. Zij verliezen nu hun Nederlandse nationaliteit zonder tussenkomst van de rechter. Er wordt opgetreden tegen de financiering van terrorisme, websites die oproepen tot haat, geweld of discriminatie worden – waar het lukt – uit de lucht gehaald. Recenter nam het parlement de Tijdelijke Wet bestuurlijke maatregelen terrorismebestrijding aan, waardoor burgers die aan het radicaliseren zijn – nog zonder veroordeling – een meldplicht, contactverbod of gebiedsverbod kan worden opgelegd. Het gaat om ‘risicovolle’ personen die ineens interesse hebben voor een bepaalde plek of evenement. Bij de marathon van Rotterdam werd bijvoorbeeld een 34-jarige man aangehouden, omdat hij daar niet mocht zijn.

Is het genoeg?

Dat blijft de vraag. Terreurexperts wijzen erop dat Nederland zeker niet achterloopt qua maatregelen, bijvoorbeeld ten opzichte van andere Europese landen. Sterker nog, belangrijke adviesorganen hebben ons land al op de vingers getikt dat de randen van de rechtstaat worden geraakt. Deskundigen stellen bovendien dat Nederland al sinds de moord op Theo van Gogh veel doet aan preventie en bijvoorbeeld leraren en gemeentepersoneel alert maakt op het herkennen van radicalisering. Er zijn bij onze diensten enkele honderden aanhangers bekend. Nog eens 45 uit Syrië teruggekeerde jihadisten zijn in beeld, terwijl een ander fors aantal vastzit. Nog eens een heel stel potentiële terroristen wordt gevolgd, maar dat is arbeidsintensief, want voor ieder 'object' zijn 20 agenten nodig om hem voortdurend te schaduwen. De vrees is dat de AIVD het dus niet kan bijbenen.

Wat wil het kabinet nog meer?

Minister Blok (Veiligheid) komt vandaag met een wetsvoorstel waardoor terrorismeverdachten langer in voorlopige hechtenis kunnen worden gehouden. Zo moeten zij zonder ijzersterke bewijzen dertig dagen langer vast worden gehouden. Die extra tijd kan worden benut om ingewikkeld en daardoor tijdrovend forensisch onderzoek te doen en daarmee alsnog bewijzen te vergaren. Bovendien ligt er nu nog een wet in de Eerste Kamer die ervoor moet zorgen dat de AIVD en MIVD op grotere schaal internetverkeer mogen aftappen.

Vindt de Tweede Kamer dat genoeg?

Minister Stef Blok (Veiligheid) komt met een eigen wet om terrorisme te bestrijden. © ANP

Nee. Althans, PVV-leider Geert Wilders wil dat potentiële terroristen een half jaar preventief moeten kunnen worden opgesloten op aanwijzing van de AIVD. Dus nog voordat die persoon een strafbaar feit heeft gepleegd. Minister Blok ziet dat niet zitten, net als de meeste partijen in de Tweede Kamer. Zij vinden – net als deskundigen – dat het tegen de rechtstaat indruist om burgers op te sluiten als er nog geen concreet bewijs ligt. Bovendien wijzen experts erop dat er voor de AIVD al ‘heel weinig’ bewijs nodig is om iemand tot verdachte te bestempelen.

Hoe verhouden de maatregelen zich tot onze privacy?

Dat blijft een worsteling. Op de nieuwe aftapwet kwam al veel kritiek. De AIVD zou daardoor een soort NSA worden, naar de Amerikaanse dienst die sleepnetten over internet haalt en daarbij ook informatie van veel onschuldige burgers vergaart. Ook gemakkelijker langer vastzetten van verdachten schiet juristen in het verkeerde keelgat. Het blijft de spagaat op dit terrein: iedereen wil een aanslag voorkomen, maar niemand wil een politiestaat.