Een vliegtuig vliegt over een huis in de omgeving van Schiphol. © ANP

Nederland in de clinch met Brussel over milieueffecten vliegroutes

Geheime stukkenDe Europese Commissie heeft een fiks dispuut met Nederland over het vaststellen van de milieueffecten bij luchthavenprojecten, en vooral van de bijbehorende vliegroutes. Dat blijkt uit vertrouwelijke stukken die deze krant heeft ingezien. Dit conflict kan het toch al omstreden project Lelystad Airport treffen, zeggen critici.

Edwin van der Aa 03-06-19, 07:00 Laatste update: 04-06-19, 14:45

Volgens minister Van Nieuwenhuizen (Luchtvaart) heeft het dispuut met de Commissie niets te maken met de gang van zaken rond Lelystad Airport, dat in april 2020 open moet. Maar belangenclubs, verenigd in de Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegen, zien door de Brusselse bezwaren ruimte om naar de rechter te stappen over de veelbesproken regionale luchthaven.

In gebreke gesteld

Belangenorganisaties: Kabinet schendt EU-regels bij Lelystad Airport

Wat is de aanleiding? Op 7 maart is Nederland in gebreke gesteld door Brussel over de manier waarop wij de Europese richtlijn voor milieueffectrapportages (MER) hebben doorgevoerd. Zo‘n MER brengt de verwachte milieueffecten van een plan in beeld, voordat de overheid daar een besluit over neemt.

Vooralsnog doen de minister en de Europese Commissie geheimzinnig over de reden van de ingebrekestelling, maar de uitleg is wel vertrouwelijk naar de Tweede Kamer gestuurd. Deze krant heeft de hand weten te leggen op de toelichting van Brussel op de ingebrekestelling én op het antwoord van Nederland.

De Commissie blijkt er grote moeite mee te hebben dat Nederland bij de vergunningenprocedure voor de aanleg van een luchthaven het vaststellen van alle vliegroutes niet gelijk meeneemt als ‘essentiële factor’ in de beschrijving van het project. Terwijl alleen zo duidelijk kan worden welke milieueffecten de luchthaven in totaal oplevert en hoe groot die effecten zullen zijn.

Nederland werkt verder in fasen om toestemming te verlenen voor een luchthaven. Dat vindt Brussel goed, maar dan moet de MER in principe pas plaatsvinden als álle effecten op het milieu kunnen worden vastgesteld. Zo wordt volgens de Commissie voorkomen dat er een eindakkoord ligt zonder dat ‘aanzienlijke directe of indirecte gevolgen’ voor het milieu helder zijn.

Alleen beschrijven

Alleen, ons kabinet meent dat het voor het vaststellen van een luchthavenbesluit genoeg is om de vliegroutes van en naar de luchthaven en de verwachte verkeersverdeling over deze routes in het MER te beschrijven, maar niet te beoordelen. De echte vaststelling van de vliegroutes zou namelijk helemaal géén fase vormen van onze milieuvergunningsprocedure. Dus hoeft er volgens Nederland geen nieuwe MER te worden gemaakt bij die routebepaling.

In de stukken wordt niet direct gesproken over een verband met een omstreden luchthavenproject dat momenteel loopt: de geplande opening van Lelystad Airport voor vakantievluchten. Minister Van Nieuwenhuizen ontkent dat verband ook pertinent in antwoorden op vragen van deze krant. Ze schrijft dat de procedure ‘niet gaat over bestaande of lopende besluitvorming over individuele projecten’.

Er is volgens de bewindsvrouw bij Lelystad Airport ook geen extra MER nodig, omdat de milieueffecten zowel over aankomst- en vertrekroutes als over aansluitroutes in beeld zijn gebracht in één rapportage. Zelfs de effecten van een mogelijke beperkte routeverschuiving zijn meegenomen. De MER is daarmee volgens de (Europese) regels uitgevoerd en is vorig jaar positief beoordeeld door een onafhankelijke commissie, aldus minister Van Nieuwenhuizen.

Daadwerkelijk verband

Volgens ons zijn niet alle vliegroutes beoordeeld, terwijl dat van Europa wél moet
Stichting HoogOverijssel, verbonden aan de samenwerkende actiegroepen

De Stichting HoogOverijssel, verbonden aan de samenwerkende actiegroepen, is het daar niet mee eens. ,,Er is daadwerkelijk een verband tussen het MER-dispuut met Brussel en Lelystad Airport", laat de Stichting weten. Dat heeft de Europese Commissie in maart nog bevestigd in antwoord op een klachtenbrief. ,,Volgens ons zijn niet alle vliegroutes beoordeeld, terwijl dat van Europa wél moet.”

Als de minister het Luchthavenbesluit Lelystad en de luchtverkeersroutes ongewijzigd vaststelt en opening van het vliegveld in april 2020 doorzet, dan kan de Stichting HoogOverijssel naar eigen zeggen een civiele procedure aanspannen tegen de Staat. In zo’n procedure is het mogelijk om de foutieve Nederlandse vertaling van de Europese richtlijn aan de kaak te stellen.

Volgens de minister is een gang naar de rechter over de toepassing van de MER-procedures door Nederland sowieso ‘niet aan de orde’, ondanks het dispuut met de Europese Commissie. ,,De uitkomst van deze gesprekken zal de rechtmatigheid van besluiten niet aantasten.”

Het kabinet heeft nóg een luchtvaartprobleem met Brussel, omdat de Tweede Kamer niet wil dat Lelystad Airport na opening op eigen kracht groeit. De regionale luchthaven mag van de politiek alleen vakantievluchten van Schiphol overnemen. Maar de Europese Commissie wil dat ook nieuwe aanbieders de ruimte krijgen. Er ligt nu een compromis in Brussel, waar naar verwachting deze maand antwoord op komt.