Waar eerder de helft van de Nederlanders nog vond dat het de goede kant opgaat in Nederland, gaat dat nu nog maar op voor 43 procent. Sterker, 44 procent (was 40 procent) denkt nu dat het eerder de verkeerde kant opgaat. 

De argumenten verschillen. Optimisten wijzen op de goede economische situatie, terwijl pessimisten juist wijzen op de verharding van de samenleving en keuzes rond de vluchtelingenproblematiek. 

Opmerkelijk is dat de afname van het optimisme geen verband houdt met de opvattingen over de economie en politiek. Nederlanders zijn erg positief over de economie (hoewel ook wordt aangegeven dat nog niet iedereen dat voelt) en ook de tevredenheid over en vertrouwen in politici in Den Haag blijven relatief hoog als we het vergelijken met eerdere jaren. Zo prijzen de respondenten dat er meer geld en aandacht is voor onderwijs en de zorg, duurzaamheid en leefbaarheid in Nederland. 

Net als voorgaande jaren wordt het thema immigratie en integratie als een van de belangrijkste problemen van Nederland genoemd. Dit kwartaal noemde 38 procent van de ondervraagden het onderwerp spontaan, waar dat vorig kwartaal nog maar 29 procent was. Dit keer ligt de focus meer op vluchtelingen en immigratie. Andere genoemde onderwerpen zijn (gebrekkige) integratie en racisme. 

Ook de manier van samenleven wordt veel genoemd. Zo zou er een gebrek aan aandacht voor elkaar zijn en slechte omgang met diversiteit. Ook de gezondheids- en ouderen is een pijnpunt waar veel meer aandacht voor zou moeten zijn in Den Haag. 

Ook over de Europese Unie zijn we positiever dan eerder. De groep die blij is met het Nederlandse lidmaatschap is groter dan de groep die dat niet vindt (50 tegenover 19 procent). 

Dat neemt niet weg dat er ook stevige kritiek klinkt. Zo vindt 48 procent dat Nederland te veel macht heeft overgedragen aan Brussel. Zestien procent ziet zelfs het liefst een Nexit, waarbij ons land uit de EU stapt.