File op de A67 bij Eindhoven © Hollandse Hoogte / ANP

Onderzoek kabinet: Rekeningrijden betekent korter en minder in de file

De invoering van rekeningrijden kan, afhankelijk van de wijze waarop, in 2030 zorgen dat de verloren reistijd door files met 43 tot 68 procent wordt teruggebracht. Dat staat in een onderzoek van het kabinet naar verschillende varianten van rekeningrijden, waarvan de cijfers in handen zijn van het AD.

Edwin van der Aa 15-10-20, 23:12 Laatste update: 16-10-20, 07:57

De meest ver doorgevoerde spitsheffing zal het meeste geld opbrengen voor de overheid, constateren de onderzoekers ook, maar de kosten zijn ook hoog. Per saldo is rekeningrijden, op bijna elke manier, vrijwel budgetneutraal in te voeren
Onderzoek varianten rekeningrijden

Ook zal de uitstoot van stikstof en CO2 over tien jaar behoorlijk afnemen, allebei tot maximaal 24 procent. Daarnaast zorgt de invoering van betalen naar verbruik voor een schoner wagenpark. In bepaalde varianten levert deze stap tegen die tijd maximaal 19 procent extra kilometers voor elektrische voertuigen in het verkeer op. Verder wordt het wagenpark naar verwachting sneller vernieuwd. En nieuwe auto's zijn steeds milieuvriendelijker.

De meest ver doorgevoerde spitsheffing, die 7 cent per kilometer zou kosten, zal het meeste geld opbrengen voor de overheid, constateren de onderzoekers ook, maar de kosten zijn ook hoog. Per saldo is rekeningrijden, op bijna elke manier, vrijwel budgetneutraal in te voeren.

Het is financieel bezien eveneens slim om zo snel mogelijk over te gaan tot invoering, luidt een andere conclusie. Want door de snelle stijging van het aantal elektrische auto’s (die niet of beperkt zouden worden belast met rekeningrijden) loopt het ‘accijnsgat’ voor de schatkist op. Kortom, nu rijden nog genoeg benzineauto’s en diesels rond om aan te verdienen, maar dat worden er steeds minder.

Het onderzoek - dat vandaag naar buiten komt - was al aangekondigd bij de presentatie van het klimaatakkoord, vorig jaar juni. Daarin stond: ,,Het kabinet zal, ten behoeve van de volgende kabinetsformatie, varianten van betalen naar gebruik onderzoeken, voorbereidingen schetsen en waar mogelijk of nodig deze voorbereidingen treffen. De invoering van het nieuwe stelsel wordt betrokken bij de reeds voorgenomen belastingherziening in 2025.”

Het ging destijds om drie varianten: beprijzing per kilometer van elektrische auto’s, waarbij voor fossiele auto’s het huidige systeem in stand blijft. Geen spitsheffing; tijd- en plaatsgebonden heffing met uitzondering van een spitsheffing voor het hele wagenpark; een spitsheffing op basis van tijd, plaats en emissie voor het hele wagenpark. In het onderzoek is overigens nog een tussenvariant doorgerekend en enkele afgeleide scenario’s.

Op de formatietafel

De huidige regeringscoalitie heeft afgesproken deze kabinetsperiode geen besluit te nemen over de invoering van rekeningrijden. Maar na de verkiezingen komt het onderwerp zeker op de formatietafel te liggen. Zo schrijft een huidige regeringspartij, D66, in het verkiezingsprogramma: ,,We vervangen de motorrijtuigenbelasting door een intelligente kilometerheffing voor auto’s en bestelauto’s. Deze heffing baseren we op CO2-uitstoot, plaats en tijd. Met de spitsheffing verleiden we mensen om op een rustiger moment of een andere manier te reizen.”

Verkeersminister Van Nieuwenhuizen (VVD), toch al geen fan van rekeningrijden en al helemaal niet van een spitsheffing, zei afgelopen zomer nog in een interview dat de coronacrisis structureel thuiswerken zal stimuleren. Daardoor zou de noodzaak tot invoering van rekeningrijden verdwijnen. In antwoorden op Kamervragen lichtte ze vorige maand die uitspraken toe.

Van Nieuwenhuizen: ,,Als werkgevers thuiswerken faciliteren en voldoende mensen in de toekomst een of twee dagen in de week, of een aantal uur op een dag, thuiswerken, zou dit bijdragen aan het verminderen of oplossen van het fileprobleem. Ik heb aangegeven dat daarom rekeningrijden in de vorm van een spitsheffing niet nodig is voor de oplossing van het fileprobleem.”

Het is bekend dat 10 tot 15 procent minder voertuigen in de file deze congestie al kan oplossen. Maar dat geldt niet alleen voor de spits. Uit recent onderzoek blijkt dat tijdens de coronacrisis over de hele dag het aantal ritten met 8 procent is verminderd en in de ochtend- en avondspits met respectievelijk 10 en 5 procent. Dat heeft al tot een halvering van het aantal files geleid.

Rekeningrijden overbodig geworden

Dit rapport kan de komende jaren in een diepe la verdwijnen
Remco Dijkstra (VVD)

VVD-Kamerlid Remco Dijkstra stelt in het algemeen dat rekeningrijden door de crisis overbodig is geworden. Dijkstra: ,,Dus dit rapport kan de komende jaren in een diepe la verdwijnen.”

Volgens de liberaal moet de politiek, als er al ooit betalen voor gebruik wordt ingevoerd, zorgen dat iedere Nederlander met een auto even duur uit is. Of die nou in Groningen of Amsterdam woont, elektrisch of benzine/diesel rijdt en of die nou alleen in het weekend uitjes maakt of elke dag door de spits moet.

D66'er Rutger Schonis vindt juist dat rekeningrijden niet alleen gaat over files oplossen, maar ook over mensen op een eerlijke manier laten betalen voor gebruik. ,,En als je mensen meer laat nadenken over autogebruik, neemt gebruik en bezit af. Dan zullen ze ook sneller kiezen voor het openbaar vervoer of de fiets.”

Schonis wil ook dat alle automobilisten uiteindelijk gelijk worden behandeld. De D66'er pleit voor een ingroeimodel voor elektrische rijders: die betalen dan de eerste paar jaar niks aan rekeningrijden. Op die manier hoeft de overheid de aankoop van zulke voertuigen ook minder te subsidiëren. Vervolgens gaan deze automobilisten wel hetzelfde betalen als iedereen.