Online politieke advertenties aan banden gelegd

Gericht adverteren, in jargon microtargeting, is een techniek die adverteerders gebruiken om hun boodschappen precies bij hun doelgroep te krijgen. Zo krijgt iemand die van hardlopen houdt advertenties voor loopschoenen te zien, terwijl een wielrenner juist fietshelmen voorgeschoteld krijgt. Met name Google en Facebook hebben door het online gedrag van hun gebruikers die groepen heel gedetailleerd in kaart.

Bij de campagne voor de brexit in 2016 werd voor het eerst duidelijk dat de techniek ook voor politieke boodschappen kan worden gebruikt. Daar kregen mensen uit lagere inkomensgroepen met angst voor immigratie de boodschap dat Turkije bij de EU zou komen, zonder dat andere internetgebruikers dat door hadden.

,,Bij vrije verkiezingen heeft iedereen recht op dezelfde informatie”, zegt PvdA-Europarlementariër Paul Tang, een van de drijvende krachten achter het verbod. ,,Er mag geen verwarring zijn over waar een partij voor staat.”

Het voorstel is een flinke aanscherping van het plan waar de Europese Commissie ruim een jaar geleden mee kwam. De Commissie, het dagelijks bestuur van de EU, hamert vooral op transparantie: politieke advertenties moeten als zodanig herkenbaar worden, de afzenders moeten daarom altijd worden vermeld. Ook wil de Commissie campagnes gericht op specifieke groepen op basis van seksuele geaardheid, geloof of afkomst verbieden. Het parlement wil in de laatste twee maanden voor verkiezingsdag het maken van élk onderscheid verbieden, tenzij mensen daar zelf toestemming voor geven.

,,De kiezers mogen zelf bepalen welke data politieke partijen mogen gebruiken. Dat klinkt vanzelfsprekend, maar op dit moment bepalen politieke partijen met hulp van Facebook en andere platforms zelf welke data van burgers ze gebruiken”, zegt Tang. ,,Er wordt geselecteerd op leeftijd, op geaardheid, op achtergrond, kortom op alle persoonlijke kenmerken. Iedereen vindt dat kennelijk gewoon maar het is discriminatie: sommige groepen wordt informatie onthouden die anderen wel krijgen. En niet omdat ze daar zelf voor hebben gekozen, door bijvoorbeeld een bepaalde krant te lezen, maar doordat er voor hen wórdt gekozen, zonder dat ze dat zelf door hebben.”

Uitgezonderd van het verbod wordt selectie op taal, zodat Nederlanders geen informatie van, zeg, Kroatische partijen krijgen. Op locatie, belangrijk bij regionale verkiezingen. En bij 18-jarigen die voor het eerst gaan stemmen: om hen naar de stembus te krijgen.

De drie partijen in Europa die het meeste geld uitgeven aan online adverteren zijn de Vlaamse nationalistische partijen N-VA en Vlaams Belang, en de Zweedse sociaaldemocraten. In de top 20 staan geen Nederlandse partijen, zo rapporteerde het Belgische onderzoeksbureau AdLens eerder deze maand. Het Vlaams Belang is dan ook tegen een verbod. Alle grote partijen in het Europees Parlement zijn voor.

Naast het parlement moeten ook de 27 landen van de EU nog akkoord gaan. Nederland heeft nog geen standpunt ingenomen. Dit wordt nog dit jaar verwacht. In de onderhandelingen tussen parlement en lidstaten kan het voorstel nog worden aangepast. Maar het verbod komt vandaag wel een flink stuk dichterbij.

Bekijk onze video’s op het gebied van politiek in onderstaande playlist: